آیا ورزش برای جبران نشستن طولانی مدت کافی است؟ بررسی تأثیر کم تحرکی بر مغز
- شناسه خبر: 34075
- تاریخ و زمان ارسال: ۴ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۱۱:۱۳
- نویسنده: میترا راضی
با گسترش سبک زندگی کم‌تحرک در جوامع مدرن و رواج مشاغل پشت‌میزی، بسیاری از مردم روزانه ساعت‌های طولانی را در حالت نشسته سپری می‌کنند. این در حالی است که افراد زیادی تصور می‌کنند انجام تمرینات ورزشی روزانه، می‌تواند آثار منفی ناشی از نشستن طولانی‌مدت را جبران کند. اما یافته‌های علمی اخیر نشان می‌دهند که این باور ممکن است چندان دقیق نباشد. در ادامه به بررسی پژوهش‌های جدیدی می‌پردازیم که ارتباط میان نشستن طولانی و تحلیل مغز را حتی در صورت انجام ورزش مورد ارزیابی قرار داده‌اند.
تحلیل مغز؛ اثر منفی پنهان نشستن طولانی مدت
پژوهش‌های نوین نشان می‌دهند که صرف زمان زیاد در وضعیت نشسته، می‌تواند به مرور زمان تأثیرات منفی قابل توجهی بر ساختار و عملکرد مغز داشته باشد. حتی اگر فرد به طور منظم ورزش کند، همچنان ممکن است در معرض پیامدهای ناشی از نشستن مداوم قرار گیرد.
محققان دانشگاه‌های وندربیلت، پیتسبرگ و ملی سئول با بررسی داده‌های بیش از ۴۰۰ فرد بالای ۵۰ سال دریافتند که رفتارهای کم‌تحرک مانند نشستن یا دراز کشیدن طولانی، ارتباط مستقیمی با کاهش حجم مغز و ضعف عملکرد شناختی دارد. این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر و سایر انواع دمانس را در افراد مسن افزایش دهد.
چگونه نشستن زیاد بر سلامت مغز تأثیر می گذارد؟
نشستن طولانی‌مدت باعث کاهش جریان خون به مغز و کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌های عصبی می‌شود. در نتیجه، فرآیندهای مرتبط با حافظه، تمرکز و تصمیم‌گیری دچار اختلال می‌گردند.
در این پژوهش، سطح فعالیت فیزیکی و مدت‌زمان نشستن افراد از طریق دستگاه‌های پوشیدنی طی یک هفته اندازه‌گیری شد. سپس، طی هفت سال آینده آزمون‌های شناختی و تصویربرداری مغزی برای ارزیابی سلامت مغز آن‌ها انجام شد. نتایج نشان داد افرادی که زمان بیشتری را در حالت نشسته سپری می‌کردند، دچار تحلیل بیشتری در ناحیه هیپوکامپ – بخشی از مغز که نقش کلیدی در حافظه دارد – بودند.
آیا ورزش می تواند این آسیب را جبران کند؟
اگرچه ورزش مزایای گسترده‌ای برای سلامت قلب، ریه و روان دارد، اما یافته‌های جدید نشان می‌دهند که تنها ورزش روزانه برای مقابله با تأثیرات نشستن طولانی کافی نیست. حتی در میان داوطلبانی که به‌طور منظم فعالیت ورزشی با شدت متوسط تا بالا داشتند، افرادی که بیشتر می‌نشستند همچنان از عملکرد شناختی پایین‌تری برخوردار بودند.
به گفته دکتر ماریسا گونیا از دانشگاه پیتسبرگ، برای پیشگیری از دمانس، تنها ورزش کردن کافی نیست، بلکه باید مدت‌زمان نشستن در طول روز را کاهش داد. این یافته‌ها به‌ویژه برای افراد بالای ۵۰ سال که در معرض خطر بیشتر ابتلا به آلزایمر قرار دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
ارتباط رفتار کم تحرک با بیماری آلزایمر و دمانس
بررسی‌ها نشان می‌دهند که نشستن طولانی ممکن است روند پیری مغز را تسریع کرده و زمینه‌ساز اختلالات عصبی مانند دمانس شود. این موضوع در افرادی که دارای سابقه خانوادگی یا زمینه ژنتیکی ابتلا به آلزایمر هستند، اهمیت دوچندان دارد.
داده‌ها نشان دادند که در میان این گروه، رابطه میان مدت‌زمان نشستن و کاهش عملکرد شناختی حتی قوی‌تر از میانگین عمومی جامعه بود. این موضوع، اهمیت ویژه پیشگیری از کم‌تحرکی در سالمندان را برجسته می‌کند.
چه اقداماتی برای کاهش آثار منفی نشستن می توان انجام داد؟
برای مقابله با تأثیرات منفی سبک زندگی کم‌تحرک، تنها انجام ورزش کافی نیست. باید در طول روز به صورت منظم وقفه‌هایی برای ایستادن، راه رفتن و حرکات کششی ایجاد کرد. توصیه‌های زیر می‌توانند کمک‌کننده باشند:
- هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه نشستن، ۵ تا ۱۰ دقیقه حرکت کنید.
- استفاده از میزهای ایستاده یا قابل تنظیم در محل کار.
- انجام حرکات کششی و نرمشی در منزل یا محل کار.
- افزایش فعالیت بدنی روزانه از طریق پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا باغبانی.
- اجتناب از تماشای طولانی تلویزیون یا کار مداوم با رایانه بدون استراحت.
آیا نتایج این پژوهش به معنی بی فایده بودن ورزش است؟
به‌هیچ‌وجه. ورزش منظم همچنان یکی از مؤثرترین راه‌ها برای حفظ سلامت جسم و روان است. یافته‌های این پژوهش تنها نشان می‌دهد که ورزش به تنهایی نمی‌تواند اثرات نشستن طولانی را کاملاً خنثی کند. در واقع، راهکار مؤثر، ترکیب ورزش منظم با کاهش مدت‌زمان نشستن است.
فعالیت‌های بدنی حتی در سطوح کم نیز می‌توانند باعث بهبود خلق‌وخو، تمرکز و خواب بهتر شوند. اما در کنار آن، تغییر سبک زندگی روزانه و اجتناب از کم‌تحرکی، کلید حفظ سلامت مغز در طولانی‌مدت خواهد بود.
نتیجه گیری
پژوهش‌های اخیر بار دیگر اهمیت توجه به سبک زندگی کم‌تحرک را یادآوری می‌کنند. با وجود تمام فواید ورزش، صرف نشستن طولانی‌مدت می‌تواند به تدریج به سلامت مغز آسیب وارد کند و حتی در میان افراد فعال نیز اثرات منفی خود را نشان دهد. راهکار اصلی، نه تنها انجام ورزش منظم، بلکه کاهش مدت‌زمان نشستن و ایجاد عادت‌های حرکتی مداوم در طول روز است. مراقبت از مغز باید از سال‌های میانسالی آغاز شود، زیرا پیشگیری همواره آسان‌تر از درمان است.
این مقاله بر پایه پژوهشی منتشرشده در مجله علمی Alzheimer’s & Dementia تهیه شده و یافته‌های آن توسط گروهی از متخصصان بین‌المللی مغز و اعصاب مورد بررسی قرار گرفته است.
