کاهش ریسک ابتلا به زوال عقل در نسل‌ های جدید؛ امیدی تازه در علم پزشکی

در دهه‌های اخیر، با افزایش آگاهی عمومی، پیشرفت‌های علمی و تحول در سبک زندگی، مسیر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن تغییر کرده است. یکی از مهم‌ترین این بیماری‌ها، زوال عقل است که در سنین بالا شایع‌تر می‌شود. مطالعه‌ای جدید نشان داده است که خطر ابتلا به زوال عقل در نسل‌های جدید نسبت به نسل‌های قدیمی‌تر کاهش یافته است. این یافته می‌تواند نویدی امیدوارکننده برای آینده سلامت روانی جمعیت جهان باشد.

این پژوهش که توسط تیمی از دانشگاه کوئینزلند استرالیا انجام شده، تأثیر زمان تولد را بر احتمال ابتلا به زوال عقل بررسی کرده است. داده‌ها نشان می‌دهند که اگرچه تعداد کلی افراد مبتلا به زوال عقل به دلیل پیر شدن جمعیت رو به افزایش است، اما خطر فردی ابتلا به این بیماری در نسل‌های جدید، به شکل محسوسی کاهش یافته است.

زوال عقل در جهان؛ روندی رو به افزایش اما با کاهش ریسک فردی

در سطح جهانی، زوال عقل همچنان یکی از چالش‌های مهم بهداشت عمومی است. اما نکته قابل توجه آن است که کاهش ریسک فردی ابتلا در نسل‌های جدید، برخلاف رشد جمعیت سالخورده، امیدهایی را برای کنترل این بیماری ایجاد کرده است.

طبق آمار جهانی، در سال ۲۰۲۱ حدود ۵۷ میلیون نفر به زوال عقل مبتلا بودند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این رقم تا سال ۲۰۵۰ ممکن است به بیش از ۱۵۳ میلیون نفر برسد. این افزایش عمدتاً ناشی از رشد جمعیت سالمندان است. اما در مقابل، تحلیل‌های دقیق‌تر از داده‌های انفرادی نشان می‌دهد که ریسک ابتلا برای افرادی که در دهه‌های اخیر متولد شده‌اند، نسبت به متولدین نسل‌های قدیمی‌تر کمتر است. به‌ویژه این کاهش خطر در میان زنان بیشتر قابل مشاهده بوده است.

شواهد علمی بر کاهش خطر زوال عقل در نسل‌ های جدید

بررسی‌های آماری و بالینی جدید نشان می‌دهند که ریسک بروز زوال عقل با هر نسل جدید کاهش یافته است. این یافته‌ها بر پایه داده‌های واقعی از هزاران نفر از کشورهای مختلف تدوین شده‌اند و نتایج آن‌ها در معتبرترین منابع علمی منتشر شده است.

در این مطالعه، پژوهشگران اطلاعات مربوط به بیش از ۶۲ هزار نفر ۷۰ ساله و بالاتر را از سه منطقه مختلف شامل ایالات متحده، بریتانیا و برخی کشورهای اروپایی مورد بررسی قرار دادند. به کمک الگوریتم‌های دقیق تشخیصی که شامل نتایج آزمون‌های شناختی، حافظه و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره بود، میزان احتمال ابتلا به زوال عقل در این افراد تخمین زده شد.

برای نمونه، در ایالات متحده، ۲۵.۱ درصد از افرادی که بین سال‌های ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۳ متولد شده بودند در سن ۸۱ تا ۸۵ سالگی به زوال عقل دچار شدند؛ این در حالی است که این عدد برای افرادی که بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۳ به دنیا آمده‌اند، تنها ۱۵.۵ درصد بوده است. این تفاوت قابل‌توجه، بیانگر روندی کاهشی و مستمر در ریسک زوال عقل میان نسل‌های جدیدتر است.

عوامل مؤثر در کاهش ریسک زوال عقل در دهه‌ های اخیر

اگرچه مطالعه حاضر به شکل مستقیم دلیل این کاهش را بررسی نکرده، اما محققان با استناد به یافته‌های قبلی و روندهای اجتماعی و پزشکی، چندین عامل تأثیرگذار را شناسایی کرده‌اند. شناخت این عوامل می‌تواند به طراحی سیاست‌های مؤثر در حوزه بهداشت عمومی کمک کند.

عوامل احتمالی مؤثر عبارت‌اند از:

• افزایش سطح تحصیلات، به‌ویژه در زنان: دسترسی گسترده‌تر به آموزش رسمی در نیمه دوم قرن بیستم، به بهبود عملکرد شناختی در سنین بالا کمک کرده است.
• بهبود وضعیت بهداشت عمومی: اقدامات مقابله‌ای با سیگار کشیدن، نظارت بر کیفیت هوا، و سیاست‌های تغذیه‌ای سالم‌تر از جمله عوامل مؤثر هستند.
• پیشرفت‌های پزشکی در درمان بیماری‌های مزمن: کنترل بهتر بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و کاهش شنوایی که همگی ریسک زوال عقل را افزایش می‌دهند، به‌کاهش خطر کلی کمک کرده است.

هشدارهای متخصصان؛ خطر همچنان باقی است

هرچند خبر کاهش ریسک فردی خوشحال‌کننده است، اما محققان هشدار می‌دهند که این روند تضمینی برای آینده نیست. ادامه پیشرفت در کنترل عوامل خطر و کاهش نابرابری‌ها، همچنان الزامی است.

به گفته دکتر سابرینا لنزن، یکی از نویسندگان این مطالعه، اگرچه خطر فردی زوال عقل در حال کاهش است، اما به دلیل روند سالمند شدن جوامع، شمار کلی بیماران زوال عقل در دهه‌های آینده همچنان افزایش خواهد یافت. علاوه‌بر این، اختلافات عمده‌ای در میزان خطر این بیماری بر اساس جنسیت، سطح تحصیلات، وضعیت اقتصادی و محل جغرافیایی وجود دارد.

مطالعات اخیر نشان می‌دهند که با کنترل ۱۴ عامل خطر اصلی (از جمله فشار خون بالا، چاقی، افسردگی، عدم فعالیت فیزیکی، تغذیه ناسالم و …)، می‌توان تا حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از موارد زوال عقل را پیشگیری یا دست‌کم به تعویق انداخت.

نتیجه‌ گیری

پژوهش جدید منتشر شده در ژورنال معتبر Jama Network Open، نشان می‌دهد که مسیر ابتلا به زوال عقل با هر نسل، رو به تغییر است. کاهش ریسک فردی در نسل‌های جدید نشان‌دهنده اثرات مثبت سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی در زمینه آموزش، سلامت عمومی و درمان بیماری‌های مزمن است.

با وجود چالش‌هایی همچون پیری جمعیت و نابرابری‌های اجتماعی، یافته‌های این پژوهش به ما یادآوری می‌کنند که با اقدامات مؤثر، می‌توان بر بسیاری از عوامل خطر غالب شد. آینده‌ای با شیوع کمتر زوال عقل، تنها با تلاش جمعی و سیاست‌گذاری هوشمندانه محقق خواهد شد.