تعامل اجتماعی؛ محرک نشاط یا عامل خستگی پنهان؟
- شناسه خبر: 34461
- تاریخ و زمان ارسال: ۲۸ تیر ۱۴۰۴ ساعت ۰۹:۴۷
- نویسنده: میترا راضی
ارتباط با دیگران بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها است. از دیدگاه روان‌شناسی، تعامل اجتماعی می‌تواند منبعی قوی برای افزایش نشاط، کاهش اضطراب و حتی بهبود عملکرد شناختی باشد. اما همان‌طور که یک شیرینی خوشمزه ممکن است پس از لحظاتی شادی، احساس سنگینی به‌جا بگذارد، بودن در جمع نیز می‌تواند با پیامدهایی مانند خستگی ذهنی و روانی همراه باشد. پژوهشی نوین به بررسی دقیق این موضوع پرداخته و از زاویه‌ای علمی به تأثیر دوگانه‌ی تعامل اجتماعی بر وضعیت روانی ما نگاه کرده است.
تعامل اجتماعی؛ انرژی بخش در لحظه، اما خسته کننده
در بسیاری از موارد، پس از حضور در یک مهمانی، جلسه کاری یا حتی گفت‌و‌گوی گروهی، احساس سرزندگی در لحظه را تجربه می‌کنیم. اما چند ساعت بعد، بسیاری از ما با کاهش انرژی و میل به تنهایی مواجه می‌شویم. این پدیده برای نخستین بار به شکل سیستماتیک و میدانی، مورد مطالعه‌ی پژوهشگران دانشگاه علوم بهداشتی کارل لندشتاینر در کشور اتریش قرار گرفته است.
- احساس نشاط بلافاصله پس از تعامل با دیگران افزایش می‌یابد.
- ۳ تا ۴ ساعت بعد از حضور در جمع، میزان خستگی ذهنی افراد به‌طور قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.
- این تغییرات احساسی قابل پیش‌بینی و تکرارشونده هستند.
روش نوآورانه مطالعه میدانی در زندگی روزمره
یکی از چالش‌های اصلی پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، بررسی رفتار و احساسات افراد در موقعیت‌های واقعی و روزمره است. برخلاف آزمایش‌های آزمایشگاهی، پژوهش جدید با استفاده از فناوری‌های دیجیتال توانست داده‌هایی دقیق از زندگی واقعی شرکت‌کنندگان جمع‌آوری کند.
- ۸۰ نفر از افراد داوطلب به مدت دو هفته تحت مطالعه قرار گرفتند.
- روزانه چهار بار به پرسش‌هایی درباره احساساتشان پاسخ دادند.
- تلفن‌های همراه این افراد به‌صورت خودکار از طریق بلوتوث، میزان حضور افراد دیگر در اطراف‌شان را ثبت کردند.
- بیش از ۳۷۰۰ داده روانی و بیش از ۱۲۰ هزار لاگ بلوتوث برای تحلیل گردآوری شد.
این روش ترکیبی از گزارش‌های ذهنی و اطلاعات عینی، امکان تحلیل دقیق‌تر تأثیر حضور اجتماعی بر وضعیت احساسی افراد را فراهم ساخت.
افزایش نشاط و کاهش احساسات منفی در لحظه تعامل
مطالعه نشان داد که بلافاصله پس از قرار گرفتن در جمع، افراد دچار افزایش قابل توجهی در احساس سرزندگی و انرژی روانی می‌شوند. این وضعیت با کاهش افسردگی، اضطراب و خشم همراه است و باعث بهبود وضعیت روانی کلی فرد در لحظه می‌شود.
این یافته‌ها نشان‌دهنده‌ی نقش مثبت و حیاتی تعامل اجتماعی در ارتقاء سلامت روان هستند. ارتباط با دیگران، مخصوصاً در محیط‌هایی با حس حمایت، تعلق و پذیرش، باعث ترشح هورمون‌هایی مانند «دوپامین» و «اکسی‌توسین» می‌شود که مستقیماً با احساس رضایت و آرامش در ارتباط هستند.
اما چند ساعت بعد، خستگی روانی از راه می رسد
هرچند تعاملات اجتماعی در لحظه لذت‌بخش هستند، اما پژوهش نشان داد که در بازه زمانی حدود ۳ تا ۴ ساعت پس از تعامل، سطح خستگی روانی و جسمی افراد به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
این خستگی دلایل علمی و زیستی مشخصی دارد:
- مصرف انرژی شناختی: حضور در جمع نیازمند توجه مداوم، پردازش اطلاعات، پاسخ‌دهی اجتماعی و تنظیم هیجانات است.
- فشار اجتماعی پنهان: حتی در جمع‌های دوستانه، فرد تلاش می‌کند خود را منطبق با هنجارهای اجتماعی کند که این امر باعث افزایش بار روانی می‌شود.
- تغییرات هورمونی: کاهش تدریجی سطح هورمون‌های شادی‌آور مانند دوپامین، منجر به احساس خستگی و تمایل به بازگشت به حالت تعادل می‌شود.
شدت تعامل و کنترل فردی، تعیین کننده میزان خستگی
تحلیل داده‌ها نشان داد هرچه میزان حضور افراد در اطراف شرکت‌کننده بیشتر باشد، احتمال خستگی زودتر و با شدت بیشتر بروز می‌کند. همچنین افرادی که کنترل بیشتری بر وضعیت اجتماعی خود داشتند، بهتر می‌توانستند از احساسات منفی بعد از تعامل رها شوند.
- تعامل‌های شلوغ‌تر: منجر به خستگی سریع‌تر می‌شوند.
- کنترل اجتماعی بالا: افرادی که حضور در جمع را خودخواسته و آگاهانه انتخاب کرده بودند، ثبات روانی بیشتری داشتند.
- مدیریت تعامل: توانایی فرد در مدیریت مرزهای اجتماعی، نقش کلیدی در حفظ تعادل هیجانی ایفا می‌کند.
سرخوشی قندی اجتماعی؛ یک تشبیه علمی از احساس دوگانه تعامل
دکتر «دیوید ویلینگر»، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، پدیده‌ی توالی نشاط و خستگی پس از تعاملات اجتماعی را با مفهوم «سرخوشی قندی» مقایسه کرده است. همان‌طور که مصرف شکر احساس شادی آنی ایجاد می‌کند و سپس با افت قند خون همراه می‌شود، حضور در جمع نیز ابتدا موجب افزایش هیجان و انرژی می‌شود و در ادامه منجر به کاهش سطح روانی و خستگی ذهنی خواهد شد.
پیامدهای عملی این تحقیق برای زندگی روزمره
نتایج این تحقیق می‌تواند کاربردهای زیادی در زندگی شخصی، کاری و آموزشی داشته باشد. درک بهتر از چرخه‌ی هیجانی تعامل اجتماعی به ما کمک می‌کند تا زمان‌بندی، میزان و نوع تعاملاتمان را به شیوه‌ای آگاهانه‌تر تنظیم کنیم.
- بعد از حضور در جمع، زمانی برای استراحت و تنهایی اختصاص دهید.
- تعاملات اجتماعی را با فعالیت‌هایی مثل مراقبه، پیاده‌روی یا گوش دادن به موسیقی متعادل کنید.
- در صورت خستگی روانی، به خودتان اجازه‌ی عقب‌نشینی بدهید.
- از تعامل‌های اجباری یا بیش از حد شلوغ در فواصل کوتاه پرهیز کنید.
نتیجه گیری
پژوهش جدید نشان داد که تعاملات اجتماعی می‌توانند به‌طور هم‌زمان محرک نشاط و عامل خستگی باشند. این تأثیر دوگانه نشان می‌دهد که تعامل با دیگران همان‌قدر که برای سلامت روان مفید است، نیازمند مدیریت آگاهانه نیز می‌باشد. اگر بتوانیم بین لذت حضور در جمع و نیاز به استراحت تعادل برقرار کنیم، از مزایای این ارتباطات بهره‌مند خواهیم شد، بدون آن‌که دچار فرسودگی ذهنی شویم.
