کشف جدید دانشمندان: نقش کلیدی چربی در پیشرفت بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر یکی از پیچیده‌ترین اختلالات عصبی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داده است. تاکنون بیشتر پژوهش‌ها روی تجمع پروتئین‌های مضر مانند آمیلوئید بتا و تاو متمرکز بود، اما یافته‌های تازه دانشمندان نگاه متفاوتی به این بیماری ارائه کرده است. بر اساس این مطالعات، چربی موجود در مغز می‌تواند نقشی اساسی در ناتوانی سلول‌های ایمنی مغزی و در نتیجه پیشرفت آلزایمر داشته باشد. این کشف می‌تواند مسیرهای تازه‌ای برای درمان این بیماری باز کند و توجه محققان را به سوی متابولیسم چربی در مغز جلب کند.

بازنگری در علت اصلی آلزایمر

سال‌هاست که تصور غالب در میان دانشمندان این بوده که عامل اصلی آلزایمر، تجمع پلاک‌های پروتئینی در مغز است. اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد موضوع پیچیده‌تر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌شد. در واقع، علاوه بر پروتئین‌ها، چربی نیز می‌تواند یکی از بازیگران اصلی این بیماری باشد.

• حدود یک قرن پیش، «آلویس آلزایمر» برای نخستین بار در مغز بیماران مبتلا به این بیماری علاوه بر پروتئین‌ها، ذرات چربی را هم مشاهده کرده بود.
• با این حال، برای دهه‌ها این چربی‌ها بی‌اهمیت در نظر گرفته می‌شدند و پژوهش‌ها تنها روی پروتئین‌ها متمرکز بود.
• نتایج تازه دانشگاه پردو آمریکا نشان می‌دهد که چربی‌ها نه تنها بی‌اهمیت نیستند، بلکه می‌توانند محرک اصلی اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی مغز باشند.

نقش سلول‌ های میکروگلیا در سلامت مغز

مغز ما دارای سلول‌های ایمنی ویژه‌ای به نام میکروگلیا است. این سلول‌ها مانند تیم نظافتچی عمل کرده و ضایعات و پلاک‌های مضر را از محیط مغز پاک می‌کنند. اما تحقیقات اخیر نشان داده است که این سلول‌ها در نزدیکی پلاک‌های آمیلوئید دچار تغییراتی غیرمنتظره می‌شوند.

• میکروگلیاها در مجاورت پلاک‌ها شروع به جذب و انباشتن مقادیر زیادی چربی می‌کنند.
• با پر شدن این سلول‌ها از چربی، توانایی آن‌ها برای پاکسازی پروتئین‌های مضر کاهش می‌یابد.
• در نهایت، این سلول‌ها به جای اینکه خط دفاعی مغز باشند، به سلول‌هایی غیر فعال و بی‌اثر تبدیل می‌شوند.

آنزیم DGAT2 و نقش آن در انباشت چربی

پژوهشگران با بررسی مسیرهای متابولیسم چربی، عامل اصلی این اختلال را شناسایی کرده‌اند. نقش یک آنزیم خاص به نام DGAT2 در این فرآیند بسیار برجسته است.

• آنزیم DGAT2 وظیفه دارد اسیدهای چرب آزاد را به شکل چربی ذخیره‌ای (تری آسیل گلیسرول) تبدیل کند.
• در یک مغز سالم، فعالیت این آنزیم کنترل شده و متعادل است.
• در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، این آنزیم بیش از حد فعال باقی می‌ماند و مانع تجزیه درست چربی‌ها می‌شود.

این مسئله باعث می‌شود میکروگلیاها به جای استفاده از اسیدهای چرب برای تولید انرژی، آن‌ها را بیش از اندازه ذخیره کنند و سرانجام فلج شوند.

امیدهای تازه برای درمان آلزایمر

خبر خوب این است که محققان توانسته‌اند این فرآیند را هدف قرار دهند و تا حدی معکوس کنند. این یافته می‌تواند مسیرهای درمانی جدیدی را در آینده نزدیک رقم بزند.

• تیم پژوهشی دو مولکول را آزمایش کرد: یکی برای مهار عملکرد آنزیم DGAT2 و دیگری برای تجزیه آن.
• هر دو روش باعث کاهش تجمع چربی در سلول‌های ایمنی مغز شد.
• پس از این مداخله، میکروگلیاها توانستند دوباره فعالیت خود را آغاز کرده و پلاک‌های پروتئینی را پاکسازی کنند.
• در مدل‌های حیوانی مبتلا به آلزایمر، این روش منجر به بهبود سلامت نورون‌ها و عملکرد مغزی شد.

اهمیت این کشف در آینده تحقیقات پزشکی

این نتایج نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر پلاک‌های پروتئینی ممکن است کافی نباشد و توجه به متابولیسم چربی می‌تواند افق‌های تازه‌ای در درمان آلزایمر بگشاید.

• این مطالعه در ژورنال علمی Immunity منتشر شده و بازتاب گسترده‌ای در جامعه علمی داشته است.
• محققان تأکید می‌کنند که برای یافتن داروهای مؤثر، باید روی بازگرداندن عملکرد سلول‌های ایمنی مغز تمرکز شود.
• هدف قرار دادن مسیرهای متابولیسم چربی به‌ویژه آنزیم DGAT2 می‌تواند به تولید نسل جدیدی از داروهای ضد آلزایمر منجر شود.

جمع بندی

کشف نقش کلیدی چربی در بروز و پیشرفت بیماری آلزایمر، دیدگاه سنتی درباره این اختلال عصبی را به چالش کشیده است. برخلاف تصورات گذشته که تنها پروتئین‌های آمیلوئید و تاو مقصر شناخته می‌شدند، اکنون مشخص شده که انباشت چربی نیز می‌تواند یکی از عوامل اصلی از کار افتادن سلول‌های ایمنی مغز باشد.

این یافته‌ها علاوه بر افزایش درک ما از پیچیدگی‌های آلزایمر، امید تازه‌ای برای توسعه روش‌های درمانی جدید فراهم کرده است. شاید در آینده نزدیک، با هدف قرار دادن مسیرهای متابولیسم چربی و تقویت عملکرد سلول‌های میکروگلیا، بتوانیم گام‌های مهمی در کاهش یا حتی توقف روند این بیماری برداریم.