پژوهش تازه: ارتباط میان باکتری های روده کودکان و سلامت روان آنها در آینده

در سال های اخیر، نقش میکروبیوم روده (یعنی مجموعه باکتری ها و میکروارگانیسم های ساکن دستگاه گوارش انسان) در سلامت جسم و روان بیش از پیش مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. پژوهش های تازه نشان می دهند که این باکتری ها تنها بر هضم غذا یا عملکرد سیستم ایمنی تأثیر ندارند، بلکه می توانند در شکل گیری احساسات، رفتارها و حتی اختلال های روانی نیز نقش ایفا کنند. مطالعه ای که به تازگی در مجله معتبر Nature Communications منتشر شده، نشان می دهد ترکیب باکتری های روده در سال های ابتدایی زندگی ممکن است آینده روانی کودک را تا حد زیادی پیش بینی کند.

نقش میکروبیوم روده در شکل گیری سلامت روان

پژوهشگران در این مطالعه تأکید کرده اند که روده کودک در دوران اولیه زندگی، میزبان مجموعه گسترده ای از میکروارگانیسم هاست که در کنار یکدیگر تعادل زیستی خاصی را برقرار می کنند. این تعادل می تواند در نحوه رشد مغز، پاسخ های استرسی و تنظیم احساسات در سال های بعدی زندگی تأثیرگذار باشد. بر اساس یافته های این تحقیق، تغییر در ترکیب باکتری های روده در دوران خردسالی ممکن است با افزایش احتمال ابتلا به اختلال هایی مانند افسردگی و اضطراب در آینده ارتباط داشته باشد.

به گفته دانشمندان، مغز و روده از طریق محور «روده-مغز» با یکدیگر در ارتباط هستند؛ این مسیر شامل اعصاب، هورمون ها و پیام رسان های شیمیایی است که فعالیت ذهن و عواطف را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، هرگونه تغییر در اکوسیستم باکتریایی روده می تواند باعث دگرگونی در عملکرد این محور شود و در نتیجه، بر احساسات و رفتار فرد اثر بگذارد.

جزئیات پژوهش: از نمونه های مدفوع تا اسکن مغزی

این مطالعه بر پایه داده های جمع آوری شده از کودکان سنگاپوری انجام شده است. پژوهشگران ابتدا در سن دو سالگی از هر کودک نمونه مدفوع تهیه کردند تا ترکیب باکتری های روده آن ها را بررسی کنند. سپس در سن شش سالگی، از مغز همان کودکان با استفاده از فناوری تصویربرداری MRI اسکن گرفته شد تا ساختار و فعالیت شبکه های مغزی مرتبط با احساسات مورد ارزیابی قرار گیرد.

نتایج تحلیل ها نشان داد کودکانی که در دستگاه گوارش خود دارای مقادیر بیشتری از باکتری های خانواده «لاکنوسپیران» (Lachnospiraceae) و «کلوستریدیا» (Clostridia) بودند، بیشتر در معرض بروز علائم افسردگی و اضطراب در اواسط دوران کودکی قرار گرفتند. این یافته ها حاکی از آن است که نوع خاصی از میکروب ها ممکن است در شکل گیری مدارهای عصبی مرتبط با عواطف نقش تعیین کننده ای داشته باشند.

تأثیر باکتری های روده بر مدارهای مغزی عاطفی

دکتر «بریجت کالهان» (Bridget Callaghan)، نویسنده ارشد این تحقیق، توضیح می دهد که برخی از گونه های باکتریایی با پاسخ های استرسی و افسردگی در بزرگسالان نیز ارتباط دارند. او معتقد است که این میکروب ها ممکن است نسبت به شرایط دشوار یا استرس زای دوران کودکی حساس تر باشند و همین مسئله می تواند سبب بروز واکنش های عصبی خاصی در مغز کودک شود.

به بیان دیگر، باکتری های روده تنها موجوداتی خاموش در دستگاه گوارش نیستند، بلکه به طور فعال در شکل گیری سیستم عصبی و روانی انسان نقش دارند. ناهماهنگی در ترکیب میکروبیوم روده ممکن است مسیرهای عصبی را به گونه ای برنامه ریزی کند که فرد در آینده آمادگی بیشتری برای تجربه اضطراب یا افسردگی پیدا کند. اگر این مشکلات از همان ابتدا شناسایی و اصلاح نشوند، احتمال دارد پیامدهای جدی تری مانند اختلال های خلقی در دوران نوجوانی و بزرگسالی به همراه داشته باشند.

مسیرهای آینده برای پیشگیری و درمان

کالهان در ادامه می گوید که در پژوهش های آینده باید مشخص شود کدام گونه های خاص از باکتری ها مسئول این تغییرات هستند. وقتی دانشمندان بتوانند گونه های کلیدی را شناسایی کنند، امکان طراحی مداخلات ساده اما مؤثر فراهم می شود؛ از جمله استفاده از پروبیوتیک ها (مکمل های حاوی باکتری های مفید) یا اصلاح رژیم غذایی کودکان برای ایجاد تعادل در میکروبیوم روده.

علاوه بر این، مطالعات تازه تر نشان داده اند که مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، سبزیجات، غلات کامل و ماست های پروبیوتیک می تواند ترکیب میکروبی روده را بهبود بخشد. در مقابل، مصرف بیش از اندازه شکر و چربی های اشباع شده ممکن است به کاهش تنوع باکتریایی و اختلال در تعادل میکروبیوم منجر شود. بنابراین، شکل دادن به الگوهای تغذیه سالم از سال های ابتدایی زندگی می تواند یکی از کلیدهای مهم برای حفظ سلامت روان در آینده باشد.

نتیجه گیری

نتایج این پژوهش نشان می دهد که ارتباط میان مغز و روده پیچیده تر از آن چیزی است که پیش تر تصور می شد. باکتری های روده نه تنها بر گوارش و سیستم ایمنی تأثیر می گذارند، بلکه می توانند آینده احساسی و روانی انسان را نیز شکل دهند. توجه به سلامت میکروبیوم روده در دوران کودکی، می تواند گامی مؤثر برای پیشگیری از بسیاری از مشکلات روانی در بزرگسالی باشد.

علم در مسیر کشف پیوندهای پنهان میان بدن و ذهن گام های شگفت انگیزی برداشته است. شاید روزی بتوان با اصلاح ساده ترکیب باکتری های روده، از بروز افسردگی و اضطراب در میلیون ها کودک در سراسر جهان جلوگیری کرد؛ رویکردی که مرز میان زیست شناسی و روان شناسی را بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک می کند.