قرص الانزاپین برای چیست ؟ کاربرد، عوارض، نحوه مصرف

الانزاپین (Olanzapine) یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلالات روان‌پزشکی است. این دارو که در دسته داروهای ضدروان‌پریشی نسل دوم (آتیپیکال) قرار دارد، با تاثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، به مدیریت علائم بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی کمک می‌کند.

کاربردهای قرص الانزاپین

• درمان اسکیزوفرنی:

علائم: اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که با توهم، هذیان، و مشکلات تفکر و رفتار همراه است.

نقش الانزاپین: این دارو با تنظیم سطح دوپامین و سروتونین در مغز، توهمات، افکار غیرمنطقی و رفتارهای ناهنجار را کاهش می‌دهد.

• مدیریت اختلال دوقطبی:

ویژگی بیماری: اختلال دوقطبی با نوسانات شدید خلقی از شیدایی (مانیا) تا افسردگی همراه است.

اثربخشی دارو: الانزاپین در کاهش شدت حملات شیدایی و تثبیت خلق تأثیر چشمگیری دارد.

• درمان افسردگی مقاوم به درمان:

کاربرد ترکیبی: در مواردی که داروهای ضدافسردگی به‌تنهایی مؤثر نباشند، پزشکان ممکن است الانزاپین را همراه با داروهای دیگر تجویز کنند.

• کاهش تحریک‌پذیری در اوتیسم (در موارد خاص):

در برخی از افراد مبتلا به اوتیسم، این دارو برای کاهش پرخاشگری یا رفتارهای خودآزاری تجویز می‌شود.

• درمان کمکی در برخی از اختلالات روان‌تنی:

گاهی در درمان اختلالات اضطرابی شدید یا روان‌تنی (اختلالاتی که روان و بدن به‌طور همزمان تحت تأثیر قرار می‌گیرند) استفاده می‌شود.

عوارض جانبی رایج الانزاپین

مصرف الانزاپین می‌تواند عوارض جانبی مختلفی به همراه داشته باشد. این عوارض به دو دسته شایع و جدی تقسیم می‌شوند:

عوارض شایع:

• خواب‌آلودگی: یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف این دارو است.
• افزایش وزن: به دلیل افزایش اشتها و تغییر در متابولیسم بدن.
• خشکی دهان: که با مصرف مایعات کافی قابل مدیریت است.
• یبوست: که نیاز به مصرف فیبر و مایعات دارد.

عوارض جدی:

الانزاپین، مانند هر داروی دیگری، ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند که شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است.

عوارض شایع:

• افزایش وزن:
  • شایع‌ترین عارضه، به دلیل افزایش اشتها و تغییر در متابولیسم بدن.
  • ممکن است در بلندمدت خطر چاقی و مشکلات مرتبط با آن مانند دیابت نوع 2 افزایش یابد.
• خواب‌آلودگی و خستگی:
  • این عارضه به‌ویژه در روزهای ابتدایی مصرف دیده می‌شود و معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
• خشکی دهان و یبوست:
  • برای کنترل این مشکلات، مصرف مایعات کافی و استفاده از غذاهای حاوی فیبر توصیه می‌شود.
• تغییرات در اشتها:
  • افزایش یا کاهش اشتها، بسته به شرایط فرد، ممکن است رخ دهد.

عوارض کمتر شایع اما جدی:

• افزایش قند خون و خطر دیابت:
  • در برخی بیماران، به‌ویژه افرادی با سابقه دیابت یا اضافه‌وزن.
  • توصیه می‌شود قند خون به‌طور منظم کنترل شود.
• افزایش کلسترول و چربی خون:
  • ممکن است خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش دهد.
• اختلالات حرکتی:
  • شامل حرکات غیرارادی عضلات (دیسکینزی دیررس) که در صورت مشاهده باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود.
• عوارض قلبی:
  • تغییرات در ریتم قلب (مانند طولانی شدن QT) ممکن است در بیماران مستعد ایجاد شود.
• عوارض نادر:
  • کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون که می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.

هشدارها:

• اگر هرگونه عارضه غیرعادی یا جدی مانند تورم صورت، مشکلات تنفسی یا تشنج رخ داد، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

نحوه مصرف الانزاپین

• دوز مصرف:

• دوز اولیه: معمولاً پزشک مصرف را با دوز کم (5 تا 10 میلی‌گرم) شروع می‌کند.
• تنظیم دوز: بسته به شرایط بیمار، دوز ممکن است به تدریج افزایش یابد. حداکثر دوز توصیه‌شده روزانه 20 میلی‌گرم است.

• نحوه مصرف:

• به صورت خوراکی: قرص باید به‌طور کامل با آب بلعیده شود و از جویدن یا خرد کردن آن خودداری کنید.
• قرص‌های حل‌شونده: برخی فرم‌ها به‌راحتی روی زبان حل می‌شوند و نیاز به بلعیدن قرص ندارند.

• زمان مصرف:

• شب‌ها قبل از خواب:
  به دلیل ایجاد خواب‌آلودگی، مصرف در شب توصیه می‌شود.
• تعداد دفعات:
  معمولاً یک‌بار در روز کافی است، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.

• نکات مهم در مصرف:

• دارو را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک به دوز بعدی باشد.
• مصرف بیش از حد دارو ممکن است خطرناک باشد؛ در صورت مصرف تصادفی دوز بالا، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.

• مدت زمان مصرف:

• ممکن است نیاز به مصرف طولانی‌مدت باشد. قطع ناگهانی می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند. کاهش دوز باید تحت نظارت پزشک انجام شود.

• نکات تکمیلی:

• همراه غذا یا بدون غذا قابل مصرف است.
• در صورت مشاهده هرگونه عارضه یا تغییر در وضعیت جسمانی، فوراً با پزشک مشورت کنید.

بهترین زمان مصرف

• زمان ایده‌آل: شب‌ها قبل از خواب، زیرا الانزاپین ممکن است باعث خواب‌آلودگی و خستگی شود.
• فراموشی دوز: اگر دوزی را فراموش کردید، به محض یادآوری مصرف کنید؛ اما اگر نزدیک به زمان دوز بعدی است، از مصرف دوز فراموش‌شده خودداری کنید.

 

موارد منع مصرف

• حساسیت به دارو:
  اگر به الانزاپین یا سایر ترکیبات این دارو حساسیت دارید، نباید از آن استفاده کنید.
• بیماری‌های زمینه‌ای:
  • بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی یا مشکلات ریتم قلب.
  • بیماری‌های کبدی یا کلیوی شدید.
  • گلوکوم زاویه بسته.
• سابقه تشنج:
  • بیماران مبتلا به صرع یا افرادی که سابقه تشنج دارند، باید با احتیاط از این دارو استفاده کنند.

رژیم غذایی مرتبط

• کنترل وزن:
  به دلیل افزایش اشتها، توصیه می‌شود غذاهای کم‌کالری و پر فیبر مصرف کنید.
• مصرف مایعات:
  برای پیشگیری از خشکی دهان و یبوست، هیدراتاسیون کافی ضروری است.
• کنترل قند خون:
  افراد دیابتی باید قند خون خود را به طور منظم کنترل کنند.

مصرف برای کودکان

• موارد خاص:
  مصرف الانزاپین در کودکان معمولاً برای درمان اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی محدود به موارد شدید است.
• هشدارها:
  • عوارض جانبی در کودکان ممکن است شدیدتر باشد، مانند افزایش وزن یا خواب‌آلودگی بیش از حد.
  • تجویز دارو تنها باید تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرد.

مصرف برای زنان باردار و شیرده

• دوران بارداری:
  • مصرف الانزاپین در بارداری تنها در شرایطی توصیه می‌شود که منافع آن از خطرات احتمالی بیشتر باشد.
  • ممکن است باعث علائم ترک در نوزاد شود، مانند تحریک‌پذیری یا مشکلات تغذیه.
• دوران شیردهی:
  • این دارو ممکن است به شیر مادر منتقل شود و عوارضی برای نوزاد ایجاد کند. لذا در دوران شیردهی با احتیاط مصرف شود.

تداخلات دارویی

• داروهای خواب‌آور:
  مصرف همزمان با داروهای آرام‌بخش یا خواب‌آور می‌تواند باعث افزایش خواب‌آلودگی شود.
• داروهای ضدافسردگی:
  برخی از این داروها ممکن است با الانزاپین تداخل داشته باشند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهند.
• الکل:
  مصرف الکل همزمان با این دارو توصیه نمی‌شود، زیرا خطر خواب‌آلودگی و اختلالات روانی افزایش می‌یابد.
• داروهای ضد فشار خون:
  ممکن است باعث کاهش شدید فشار خون شود.

نکات مهم و هشدارها

• پیگیری پزشکی:
  • آزمایش‌های منظم برای بررسی قند خون، چربی خون، و عملکرد کبد ضروری است.
• رانندگی و کارهای حساس:
  • تا زمانی که از تاثیر دارو بر بدنتان مطمئن نشده‌اید، از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات خودداری کنید.
• قطع دارو:
  • قطع ناگهانی مصرف الانزاپین ممکن است علائم بیماری را تشدید کند؛ کاهش تدریجی تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.
• فعالیت بدنی:
  • انجام ورزش منظم به کنترل وزن و بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

الانزاپین یک داروی موثر برای کنترل بیماری‌های روانی است، اما مصرف آن نیاز به نظارت دقیق پزشکی دارد. رعایت دستورالعمل‌های مصرف، آگاهی از عوارض جانبی، و توجه به نکات مهم مانند رژیم غذایی و تداخلات دارویی، می‌تواند به بهبود اثرگذاری این دارو کمک کند. همواره پیش از شروع یا قطع دارو با پزشک مشورت کنید و از خوددرمانی بپرهیزید.

توجه: این مقاله فقط جنبه اطلاع‌رسانی دارد و جایگزین توصیه‌های پزشکی نیست.