آیا غرغره آب نمک و بخور جوش شیرین در مقابله با سرما خوردگی مؤثر هستند؟

سرماخوردگی و بیماری‌های ویروسی تنفسی یکی از رایج‌ترین مشکلات بهداشتی در جهان هستند. این بیماری‌ها معمولاً با علائمی مانند گرفتگی بینی، گلودرد، عطسه، سرفه و خستگی همراه‌اند و به طور مستقیم کیفیت زندگی روزمره را کاهش می‌دهند. در طول سال‌ها، متخصصان پزشکی و محققان طب سنتی همواره به دنبال راهکارهایی برای کاهش شدت علائم و کوتاه کردن دوران نقاهت این بیماری‌ها بوده‌اند. یکی از روش‌هایی که در میان عموم مردم بسیار رایج است، غرغره آب نمک و استفاده از بخور جوش شیرین یا آب نمک است، اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا این روش‌ها واقعاً اثرگذار و ایمن هستند یا تنها یک باور سنتی هستند؟

سرما خوردگی و سایر بیماری‌ های ویروسی تنفسی

سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس‌های مختلف مانند رینوویروس‌ها و کروناویروس‌ها ایجاد می‌شود. آنفلوآنزا نیز نوعی بیماری ویروسی است که شدت بیشتری نسبت به سرماخوردگی دارد و در برخی موارد می‌تواند به مرگ منجر شود. همچنین کووید-۱۹ که توسط نوعی کروناویروس ایجاد می‌شود، از جمله عفونت‌های دستگاه تنفسی محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که ویروس‌ها می‌توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند.

شناخت نوع ویروس و مسیر انتقال آن اهمیت بالایی در انتخاب روش‌های پیشگیری و درمان دارد. روش‌های خانگی مانند غرغره و بخور معمولاً با هدف کاهش التهاب، تمیز کردن مسیر تنفسی فوقانی و کاهش علائم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اثر غرغره آب نمک بر دستگاه تنفسی

غرغره آب نمک یکی از قدیمی‌ترین روش‌های خانگی برای کاهش علائم گلودرد و پیشگیری از سرماخوردگی است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده از محلول آب و نمک با غلظت مناسب می‌تواند التهاب گلو را کاهش دهد و احتمال تحریک ویروس‌ها در مخاط حلق و بینی را کاهش دهد.

با این حال، تأثیر غرغره آب نمک بر ویروس‌ها محدود است و نباید آن را جایگزین درمان‌های پزشکی در نظر گرفت. غلظت بالای نمک ممکن است اثرات ضدویروس داشته باشد، اما در عین حال می‌تواند باعث سوزش شدید گلو، گرفتگی بینی و آبریزش بینی شود. مطالعات نشان می‌دهند که غرغره با آب معمولی نیز می‌تواند التهاب گلو را کاهش دهد، و غرغره با چای سبز در کاهش تب و برخی علائم آنفلوآنزا مؤثر است. بیماران قلبی، کلیوی و کسانی که محدودیت مصرف نمک دارند، باید با احتیاط بیشتری از این روش استفاده کنند و ترجیحاً از غلظت کمتر و دفعات محدود بهره ببرند.

بخور جوش شیرین و آب نمک؛ حقایق علمی

از زمان همه‌گیری کرونا، استفاده از بخور جوش شیرین و آب نمک برای کاهش علائم بیماری‌های تنفسی افزایش یافته است. جوش شیرین یا بی‌کربنات سدیم، پودری سفید و محلول در آب است که خواص قلیایی ضعیفی دارد و در مصارف خانگی، صنعتی و پزشکی کاربرد دارد.

در روش سنتی بخور جوش شیرین، هنگام گرم کردن محلول، عمدتاً بخار آب و کمی گاز دی‌اکسیدکربن وارد مجاری تنفسی می‌شود و ماده مؤثره اصلی جوش شیرین عملاً تنفس نمی‌شود. مشابه این موضوع در بخور آب نمک نیز صادق است؛ پس از حرارت دادن محلول، فقط بخار آب است که وارد مسیر تنفسی می‌شود و نمک ته‌نشین می‌شود. بنابراین اثر بخور جوش شیرین به روش سنتی محدود است و پایه علمی محکمی ندارد.

محدودیت‌ ها و خطرات بخور جوش شیرین به روش سنتی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده از بخور جوش شیرین به صورت دستگاهی، با فرم آئروسلی و توسط نبولایزر، می‌تواند اثرات درمانی محدودی داشته باشد، زیرا ماده مؤثره مستقیم به مجاری تنفسی می‌رسد. اما بخور سنتی این اثر را ندارد و حتی می‌تواند خطرناک باشد.

استنشاق گاز دی‌اکسیدکربن در غلظت‌های بالا ممکن است باعث افزایش فشار خون، تنگی نفس، سرگیجه و سردرد شود. مواجهه طولانی با این گاز می‌تواند سیستم تنفسی و قلبی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، استفاده از بخور جوش شیرین به روش سنتی نه تنها مؤثر نیست بلکه ایمن نیز نمی‌باشد.

جمع‌ بندی و توصیه‌ های کاربردی

غرغره آب نمک می‌تواند به کاهش التهاب حلق و تسکین علائم سرماخوردگی کمک کند، اما اثر مستقیم آن بر ویروس‌ها محدود است و نباید جایگزین درمان‌های پزشکی شود. برای افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، کاهش غلظت محلول و محدود کردن دفعات غرغره ضروری است.

بخور جوش شیرین به روش سنتی، به دلیل فقدان ورود ماده مؤثره به مسیر تنفسی و خطرات ناشی از دی‌اکسیدکربن، توصیه نمی‌شود. استفاده از روش‌های دستگاهی و پزشکی کنترل‌شده ممکن است مؤثر باشد، اما همچنان نیازمند نظارت متخصصان است. بهترین راهکار پیشگیری از سرماخوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی، رعایت بهداشت شخصی، تغذیه مناسب، استراحت کافی و واکسیناسیون‌های توصیه‌شده است.