کشف ساختار های ناشناخته در خون بیماران کووید مزمن و نقش آنها در مه مغزی و خستگی

در چند سال اخیر، کووید مزمن به یکی از پیچیده ترین و گیج کننده ترین پیامد های همه گیری تبدیل شده است. افرادی که ماه ها یا حتی سال ها پس از ابتلا به ویروس کرونا همچنان با علائم پایدار مثل خستگی شدید، اختلال تمرکز و مشکلات شناختی درگیر هستند، پزشکان و دانشمندان را با پرسش های تازه روبه رو کرده اند. اکنون یافته های جدید پژوهشی نشان می دهد که دلیل بخش مهمی از این علائم ممکن است در خون این بیماران پنهان شده باشد؛ جایی که ساختار های کوچک اما مقاومی شکل گرفته اند و جریان طبیعی خون را مختل می کنند. این کشف می تواند مسیر تشخیص و درمان کووید مزمن را دگرگون کند.

ساختار های غیر معمول و نقش آنها در بروز علائم کووید مزمن

پژوهشگران با بررسی نمونه های خونی بیماران کرونا مزمن به ساختار هایی برخورد کرده اند که پیش از این گزارش نشده بود. این ساختار ها، ترکیبی از لخته های ریز و شبکه های دفاعی سیستم ایمنی هستند و می توانند توضیح دهند که چرا برخی بیماران دچار مه مغزی، خستگی مفرط و اختلال در تمرکز می شوند. محققان معتقدند این عناصر می توانند باعث کاهش خون رسانی در نقاط حساس مانند مغز شوند و در نتیجه عملکرد شناختی را تحت تاثیر قرار دهند. ایده اصلی این است که اختلالات ریز در جریان خون، شاید کلید حل معمای علائم طولانی مدت کووید باشد.

نظریه نخست: لخته های ریز و مقاوم در جریان خون

پیش از این برخی دانشمندان فرضیه ای را مطرح کرده بودند که وجود لخته های بسیار کوچک و سفت در خون بیماران، می تواند عامل اختلالات طولانی مدت باشد. این لخته ها به قدری ریز هستند که تنها با ابزار های تخصصی قابل مشاهده اند، اما تاثیر آنها بر بدن می تواند گسترده باشد. جریان خون در مویرگ ها بسیار حساس است و هر انسداد کوچک می تواند کارکرد طبیعی بافت ها را مختل کند. در بدن فرد سالم، چنین لخته هایی سریع از بین می روند، اما در برخی بیماران به دلیل التهاب مزمن، پایداری زیادی پیدا می کنند.

نظریه دوم: تله های خارج سلولی نوتروفیل یا همان NET ها

گروه دیگری از پژوهشگران به نقش تله های خارج سلولی نوتروفیل، که شبکه هایی از DNA و آنزیم های دفاعی هستند، اشاره می کنند. این شبکه ها در واکنش به عفونت ساخته می شوند تا عوامل بیماری زا را به دام بیندازند، اما اگر در بدن باقی بمانند، می توانند مشکلاتی مانند انسداد رگ ها، التهاب پایدار و افزایش خطر لخته شدن خون ایجاد کنند. در بیماران کرونا مزمن، سطح این شبکه ها به شکل غیر معمولی بالا گزارش شده و همین مسئله دانشمندان را به رابطه ای احتمالی میان NET ها و علائم طولانی مدت مشکوک کرده است.

کشف جدید: تعامل غیر منتظره NET ها و لخته های ریز

پژوهش تازه ای که در دانشگاه استلنبوش آفریقای جنوبی انجام شده، نشان می دهد که موضوع پیچیده تر از آن چیزی است که قبلا تصور می شد. در این پژوهش، نمونه های خون ۵۰ بیمار مبتلا به کووید مزمن با ۳۸ فرد سالم مقایسه شد. پژوهشگران دریافتند که مقدار لخته های ریز در بیماران تقریبا ۲۰ برابر بیشتر از افراد سالم است و اندازه این لخته ها نیز بزرگ تر گزارش شد. نکته مهم تر این بود که NET ها دقیقا درون این لخته ها دیده شدند. این یعنی سیستم ایمنی و سیستم انعقاد خون در این بیماران با یکدیگر وارد نوعی همکاری ناخواسته شده اند.

مقاومت بالا در برابر تجزیه شدن

وقتی NET ها درون لخته ها قرار می گیرند، ساختاری بسیار مقاوم ایجاد می کنند که به سختی توسط مکانیسم طبیعی بدن شکسته می شود. بدن برای از بین بردن لخته ها از فرآیندی به نام فیبرینولیز استفاده می کند، اما این ساختار های ترکیبی مانند قفسه های فولادی کوچکی رفتار می کنند و در برابر تجزیه شدن مقاومت نشان می دهند. نتیجه این است که انسداد های کوچک اما پایدار در رگ های ریز بدن شکل می گیرد که می تواند توضیحی علمی برای خستگی، تپش قلب، مه مغزی و حتی درد های مبهم بدن باشد.

استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص

یکی از یافته های شگفت انگیز پژوهش این بود که تفاوت بین نمونه های خونی بیماران و افراد سالم آنقدر واضح بود که یک سیستم هوش مصنوعی توانست با دقت ۹۱ درصد بیماران را تشخیص دهد. این نکته از آن جهت مهم است که کووید مزمن هنوز هیچ آزمایش رسمی و استانداردی برای تشخیص ندارد و پزشکان بیشتر بر اساس علائم بیمار تصمیم گیری می کنند. وجود چنین ساختار هایی در خون می تواند نخستین نشانگر زیستی قابل اندازه گیری برای تشخیص دقیق این بیماری باشد.

اهمیت پژوهش و مسیر آینده

این مطالعه در ژورنال Medical Virology منتشر شده و گرچه هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، اما زمینه های مهمی را برای تحقیقات بعدی باز می کند. برای رسیدن به نتایج قطعی باید بررسی شود که این ساختار ها چگونه بر اندام های مختلف اثر می گذارند و آیا می توان آنها را هدف درمان قرار داد یا خیر. دانشمندان همچنین باید مشخص کنند که آیا این ساختار ها علت اصلی علائم هستند یا تنها یکی از پیامد های التهاب طولانی مدت. هر داده جدید می تواند به طراحی درمان های هدفمند برای میلیون ها فرد مبتلا به کووید مزمن کمک کند.

نتیجه گیری

شواهد جدید نشان می دهد که ماجرا های کووید مزمن تنها به التهاب یا اختلال سیستم ایمنی محدود نمی شود، بلکه ساختار های ترکیبی در خون می توانند نقشی تعیین کننده داشته باشند. این ساختار ها مانند سد هایی کوچک عمل می کنند که جریان خون را مختل می کنند و در نتیجه بر عملکرد مغز، قلب و بسیاری از بافت های دیگر اثر می گذارند. اگر پژوهش های آینده این یافته ها را تایید کنند، نه تنها راهی برای تشخیص دقیق تر این بیماری باز می شود، بلکه امکان طراحی درمان هایی که لخته های مقاوم را هدف قرار دهند نیز فراهم خواهد شد. مسیر این پژوهش می تواند نقطه عطفی برای درک عمیق تر کووید مزمن باشد و راه های تازه ای برای کنترل اثرات آن بر سلامت انسان پیشنهاد کند.