بی محلی و وارونه‌نمایی واقعیت در روابط عاشقانه؛ عامل پنهان افسردگی و پارانویا
- شناسه خبر: 34087
- تاریخ و زمان ارسال: ۵ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۰۹:۳۸
- نویسنده: میترا راضی
با گسترش ارتباطات آنلاین و شکل‌گیری روابط عاطفی در بستر شبکه‌های اجتماعی، نوع جدیدی از آسیب‌های روانی در حال ظهور است. رفتارهایی مانند بی‌محلی ناگهانی (گوستینگ) و وارونه‌نمایی واقعیت (گس‌لایتینگ) اگرچه در ظاهر ساده یا بی‌اهمیت به نظر می‌رسند، اما می‌توانند آثار جدی بر سلامت روان افراد به‌ویژه در نسل جوان داشته باشند. این مقاله به بررسی یافته‌های پژوهشی درباره ارتباط این رفتارها با اختلالاتی مانند افسردگی و پارانویا می‌پردازد.
رفتارهایی که بی سر و صدا سلامت روان را تهدید می کنند
در دنیای امروز که روابط بسیاری در بستر فضای مجازی شکل می‌گیرند، برخی رفتارهای ناپایدار و آسیب‌زا به‌تدریج رواج یافته‌اند. دو مورد از این رفتارها که مورد توجه روان‌شناسان قرار گرفته‌اند، «بی‌محلی» یا «غیب شدن ناگهانی» (Ghosting) و «وارونه‌نمایی واقعیت» یا «دستکاری روانی» (Gaslighting) هستند.
این دو رفتار به شکل زیر شناخته می‌شوند:
- بی‌محلی یا گوستینگ: قطع ناگهانی هرگونه تماس، پاسخ ندادن به پیام‌ها، تماس‌ها و ناپدید شدن بی‌دلیل از رابطه.
- گس‌لایتینگ یا وارونه‌نمایی: نوعی دستکاری روانی که فرد مقابل را وادار به شک‌کردن به درک خود از واقعیت، حافظه و حتی سلامت عقلانی‌اش می‌کند.
این رفتارها در ابتدا ممکن است بی‌اهمیت یا بخشی از یک واکنش دفاعی به نظر برسند، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تأثیرات آن‌ها بر روان افراد به‌مراتب عمیق‌تر از تصور اولیه است.
نتایج یک پژوهش بین المللی: پیوند گوستینگ و گس لایتینگ با افسردگی و پارانویا
محققان دانشگاه برایتون بریتانیا و دانشگاه کویمبرا پرتغال، پژوهشی مشترک را طراحی کردند تا تأثیر این دو رفتار را بر سلامت روان بررسی کنند. آن‌ها از ۵۴۴ فرد بزرگسال بین ۱۸ تا ۴۰ سال، با ملیت بریتانیایی، داده‌هایی جمع‌آوری کردند تا ارتباط بین رفتارهای ناسالم در رابطه و بروز اختلالات روانی را بررسی کنند.
- افرادی که در روابط خود تجربه گوستینگ یا گس‌لایتینگ داشته‌اند، بیشتر به نشانه‌های افسردگی و افکار پارانوئیدی دچار شده‌اند.
- به‌ویژه گس‌لایتینگ با بروز افسردگی رابطه مستقیمی دارد.
- همچنین مشخص شد گوستینگ بیشتر با بروز احساس بی‌اعتمادی و پارانویا در افراد مرتبط است.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که این رفتارهای روانی آسیب‌زا، تأثیر مستقیم و بلندمدتی بر ساختار ذهنی و احساسی افراد دارند و ممکن است نیازمند مداخله روان‌درمانی باشند.
چرا برخی افراد به بی محلی و دستکاری روانی متوسل می شوند؟
درک انگیزه‌های پشت این رفتارها نیز بخشی از این پژوهش بود. بسیاری از افراد، به‌ویژه در محیط‌های مجازی، از گوستینگ برای پایان‌دادن به رابطه‌ای که از آن احساس ناراحتی دارند استفاده می‌کنند، بدون آنکه نیاز به توضیح یا روبه‌رو شدن با احساسات طرف مقابل باشد.
دلایلی که افراد ممکن است به گوستینگ یا گس‌لایتینگ متوسل شوند، شامل موارد زیر است:
- فرار از درگیری: عدم توانایی در گفت‌و‌گوی شفاف و رودررو.
- محافظت از خود: احساس خطر یا آسیب‌پذیری در رابطه.
- نبود مهارت‌های ارتباطی: ناتوانی در مدیریت پایان دادن به رابطه به‌صورت سالم.
محققان تأکید کردند که هرچند در ظاهر ممکن است برخی افراد برای محافظت از خود از چنین رفتارهایی استفاده کنند، اما آسیب وارده به فرد مقابل می‌تواند عمیق و پایدار باشد.
تاثیر دنیای دیجیتال بر گسترش رفتارهای آسیب زا در روابط
دکتر «دانیل رگن»، معاون رئیس دانشگاه برایتون، تأکید می‌کند که رشد فناوری و ارتباطات آنلاین با تمام مزایایی که دارد، زمینه را برای بروز رفتارهای پرخطر روانی نیز فراهم کرده است. بسیاری از رفتارهایی مانند گوستینگ، اساساً در بستر دیجیتال شکل گرفته‌اند و بدون وجود فضای آنلاین، شاید تا این حد فراگیر نمی‌شدند.
- شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های دوست‌یابی و پیام‌رسان‌ها ابزارهایی هستند که قطع ارتباط را بسیار ساده و بی‌هزینه می‌کنند.
- این رفتارها می‌توانند به شکل ناگهانی و بدون هشدار اتفاق بیفتند و همین امر فشار روانی بالایی را به فرد قربانی تحمیل می‌کند.
در نتیجه، گسترش دنیای دیجیتال اگرچه فرصت‌های ارتباطی بی‌نظیری فراهم کرده، اما زمینه‌ساز افزایش تعاملات آسیب‌زا نیز شده است.
چه کسانی بیشتر در معرض آسیب های روانی ناشی از این رفتارها هستند؟
یکی از بخش‌های مهم پژوهش، بررسی عوامل جمعیت‌شناختی تأثیرگذار بر شدت اثرات روانی این رفتارها بود. نتایج نشان داد که برخی گروه‌های جمعیتی بیش از سایرین در معرض آسیب قرار دارند.
بر اساس داده‌های پژوهش:
- افراد جوان‌تر، به‌ویژه زیر ۳۰ سال، بیشتر در معرض گوستینگ و گس‌لایتینگ قرار دارند.
- افراد با سطح درآمد پایین‌تر نیز آسیب‌پذیری روانی بیشتری در برابر این رفتارها نشان دادند.
- ویژگی‌های شخصیتی مانند حساسیت بالا به طرد شدن نیز می‌تواند اثر رفتار را تشدید کند.
این داده‌ها نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناختی می‌تواند بر شدت آسیب‌پذیری افراد در روابط تأثیر بگذارد.
چگونه می توان با اثرات روانی گوستینگ و گس لایتینگ مقابله کرد؟
مقابله با پیامدهای روانی ناشی از چنین رفتارهایی، نیازمند آگاهی، آموزش مهارت‌های ارتباطی، و گاه دریافت کمک حرفه‌ای است. در بسیاری موارد، قربانیان این رفتارها دچار سردرگمی، اضطراب و کاهش اعتماد به‌نفس می‌شوند.
- گفت‌و‌گو با مشاور یا روان‌شناس برای پردازش تجربه و بازسازی اعتماد‌به‌نفس.
- یادگیری مهارت‌های ارتباط سالم برای شناخت بهتر رفتارهای ناسالم.
- ایجاد مرزهای عاطفی و شناخت زودهنگام نشانه‌های گس‌لایتینگ یا گوستینگ.
فراموش نکنید که حفظ سلامت روان در روابط، نیازمند مراقبت دائمی از خود و انتخاب روابطی است که مبتنی بر احترام، شفافیت و اعتماد باشند.
نتیجه گیری
رفتارهایی که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسند، می‌توانند تأثیرات عمیقی بر روان افراد داشته باشند. پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که گوستینگ و گس‌لایتینگ دو نمونه از این رفتارهای مخرب هستند که باعث افزایش افسردگی، افکار پارانوئیدی و اختلال در اعتماد‌به‌نفس می‌شوند. در عصری که روابط انسانی بیش از همیشه در بستر فضای مجازی شکل می‌گیرند، شناخت این تهدیدها و مقابله با آن‌ها برای حفظ سلامت روان ضروری است.
اگر شما یا اطرافیانتان تجربه چنین رفتارهایی را داشته‌اید، لازم است بدانید که تنها نیستید و می‌توانید با آگاهی و کمک حرفه‌ای، اثرات آن را کاهش دهید و به روابط سالم‌تر و پایدارتر دست پیدا کنید.
