تحول در درمان ایدز: بهبود هفتمین بیمار HIV پس از پیوند سلول‌ های بنیادی

در دهه های اخیر، پژوهشگران سراسر جهان تلاش کرده اند درمانی پایدار و قطعی برای ايدز پیدا کنند. اگرچه داروهای ضد ويروسی امروزی می توانند زندگی کاملا عادی را برای بیماران فراهم کنند، اما راهکاری برای ريشه کن کردن ويروس اچ آی وی از بدن وجود نداشت.

حالا گزارش تازه از پزشکان آلمانی نشان می دهد هفتمین بیمار مبتلا به اچ آی وی پس از پیوند سلول های بنیادی به بهبودی کامل رسیده است؛ آن هم در شرایطی که برخلاف موارد گذشته، این بار اهدا کننده تنها یک نسخه از ژن مقاوم به اچ آی وی را داشته است. این موضوع نگاه دانشمندان به درمان را به شکل قابل توجهی تغییر داده است.

بهبود هفتمین بیمار مبتلا به اچ آی وی با پیوند سلول های بنیادی

پزشکان آلمانی اعلام کرده اند که یک مرد ۶۰ ساله، پس از دریافت پیوند سلول های بنیادی برای درمان سرطان خون، دیگر هیچ نشانه ای از ويروس اچ آی وی فعال در بدن خود ندارد. این موضوع در نگاه نخست ممکن است مشابه موارد قبلی باشد، اما تفاوت مهمی در روند درمان این بیمار وجود دارد که ارزش علمی بالایی دارد.

جالب این است که بیمار نزدیک به هفت سال است مصرف داروهای ضد ويروسی را متوقف کرده و در تمام این مدت هیچ اثری از ويروس یافت نشده است. به بیان ساده، سیستم ایمنی جدیدی که پس از پیوند در بدن او شکل گرفته، توانسته مخازن پنهان ويروس را شناسایی و نابود کند؛ مخازنی که معمولا دلیل اصلی بازگشت اچ آی وی در بدن بیماران محسوب می شوند.

روند درمان بیمار آلمانی و نتایج غیر منتظره

در این بخش، پزشکان آلمانی توضیح داده اند که بیمار ابتدا در سال ۲۰۰۹ به اچ آی وی مبتلا شده بود و چند سال بعد نیز با سرطان خون روبه رو شد. پیوند سلول بنیادی به عنوان روش درمان سرطان انجام شد، اما نتیجه ای بسیار فراتر از درمان سرطان به همراه داشت.

سیستم ایمنی تازه ای که پس از پیوند شکل گرفت، نه تنها مشکل سرطان را برطرف کرد، بلکه توانست ويروس اچ آی وی را نیز از بدن پاک کند. این اتفاق در حالی رخ داده که تصور قبلی دانشمندان این بود که فقط نوع بسیار خاصی از سلول های بنیادی می توانند چنین نقشی داشته باشند. اکنون این فرضیه جای خود را به نگاه گسترده تری داده است.

چرا این بیمار با موارد قبلی تفاوت دارد؟

مهم ترین تفاوت این بیمار با نمونه های پیشین، ژنتیک اهداکننده سلول های بنیادی است. در درمان های مشابه گذشته، اهداکنندگان معمولا دو نسخه از جهش ژنتیکی مقاوم به اچ آی وی به نام «سي سي آر پنج دلتا سی و دو» داشتند. این جهش باعث می شود ويروس نتواند وارد سلول ها شود و عملا راه ورودش بسته شود.

اما در این مورد، اهدا کننده فقط یک نسخه از این جهش را داشته است. تصور غالب این بود که یک نسخه برای محافظت کامل کافی نیست، اما تجربه این بیمار خلاف آن را ثابت کرد. این موضوع باعث شده دانشمندان نتیجه بگیرند که شاید برای ريشه کن کردن ويروس، نیازی به مسدود شدن کامل مسیر ورود نباشد و کاهش مخازن ويروسی به کمک شيمی درمانی، در کنار سیستم ایمنی جدید، بتواند درمان را ممکن کند.

افزایش چشمگیر تعداد اهدا کنندگان بالقوه

تا پیش از این، جستجوی فردی که دو نسخه از جهش مقاوم را داشته باشد، تقریبا غیرممکن بود، چون کمتر از یک درصد افراد اروپا چنین ویژگی ای دارند. اما داشتن یک نسخه از این جهش در جمعیت بسیار رایج تر است. همین موضوع باعث می شود تعداد گزینه های مناسب برای پیوند سلول بنیادی به شکل چشمگیری افزایش یابد.

این پیشرفت می تواند به توسعه روش های درمانی جدید کمک کند و دیدگاه پزشکان را درباره امکان درمان روشن تر کند. در واقع، مسیر پیش رو ساده تر از آن چیزی است که در گذشته تصور می شد.

محدودیت ها و چالش های درمان با پیوند سلول های بنیادی

با وجود امیدهای تازه، روش پیوند سلول بنیادی هنوز بسیار خطرناک، پرهزینه و پیچیده است. این درمان برای بیشتر بیماران اچ آی وی مناسب نیست، زیرا احتمال بروز عوارض شدید یا حتی مرگ وجود دارد.

به همین دلیل، پزشکان این روش را فقط برای بیمارانی به کار می برند که همزمان با اچ آی وی، سرطان خون نیز دارند و چاره ای جز انجام پیوند ندارند. برای سایر بیماران، داروهای ضد ويروسی فعلی همچنان امن ترين و موثر ترين گزینه هستند و کیفیت زندگی نسبتا بالایی را فراهم می کنند.

تاثیر این موفقیت بر آینده ژن درمانی

اهمیت اصلی این پرونده در ایجاد مسیر تازه برای ژن درمانی است. اکنون دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که نیازی نیست به طور کامل گیرنده های ويروس حذف شوند. بنابراین می توان با استفاده از فناوری هایی مثل کريسپِر، سلول های خود بیمار را طوری اصلاح کرد که مشابه سلول های اهدا کننده با یک نسخه مقاوم شوند.

این شیوه می تواند خطرات پیوند از فرد غریبه را حذف کند و در آینده درمانی قابل دسترس تر و کم خطر تر ارائه دهد. نتایج این پژوهش در ژورنال معتبر نیچر منتشر شده و توجه جامعه علمی را به شکل گسترده ای به خود جلب کرده است.

نتيجه گيری

پیشرفت اخیر در درمان این بیمار آلمانی نشان می دهد که مبارزه با اچ آی وی وارد مرحله تازه ای شده است. اگرچه این روش هنوز برای عمومی شدن مناسب نیست، اما ثابت می کند که درمان قطعی ويروس دور از دسترس نیست. در سال های آینده، ابزارهای ژنتیکی و فناوری های جدید احتمالا نقش اصلی را در ارائه درمان های ساده تر، ایمن تر و گسترده تر ایفا خواهند کرد.

این دستاورد نه تنها امید بیماران را افزایش می دهد، بلکه نگاه علمی جهان را نیز به سمت نسل تازه ای از درمان های هدفمند تغییر می دهد؛ درمان هایی که شاید در آینده بتوانند ايدز را به یک بیماری قابل درمان تبدیل کنند.