هوش مصنوعی جایگزین حمایت روانی نوجوانان شده است؛ بررسی یک روند نگران کننده

در سال های اخیر، بحران سلامت روان در میان نوجوانان به یکی از جدی ترین چالش های اجتماعی در کشور های توسعه یافته تبدیل شده است. افزایش خشونت، فشار های اجتماعی، مشکلات خانوادگی و ناکارآمدی برخی خدمات حمایتی باعث شده بسیاری از نوجوانان احساس تنهایی و بی پناهی کنند.

در چنین شرایطی، ابزار های مبتنی بر هوش مصنوعی به ویژه چت بات ها، به شکل غیرمنتظره ای وارد زندگی نوجوانان شده اند و نقشی فراتر از سرگرمی یا پاسخ به سوالات ساده پیدا کرده اند. یک پژوهش تازه در بریتانیا نشان می دهد که این فناوری ها اکنون به محرم اسرار و حتی جایگزین حمایت روانی انسانی برای بخشی از نوجوانان تبدیل شده اند.

هوش مصنوعی در نقش درمانگر غیر رسمی نوجوانان آسیب دیده

نتایج یک تحقیق گسترده نشان می دهد که هوش مصنوعی به ویژه چت بات ها، به ابزاری رایج برای تخلیه روانی و دریافت حمایت عاطفی در میان نوجوانان تبدیل شده اند. این موضوع به ویژه در میان نوجوانانی که تجربه مستقیم خشونت داشته اند، نمود پررنگ تری دارد.

بر اساس این پژوهش که روی بیش از 11 هزار نوجوان انجام شده است، حدود 40 درصد از نوجوانان 13 تا 17 ساله در بریتانیا و ولز که به نوعی تحت تاثیر خشونت جوانان بوده اند، برای دریافت حمایت روانی به چت بات های هوش مصنوعی روی آورده اند.

داستان یک نوجوان و روی آوردن به ChatGPT

نمونه های فردی نشان می دهند که چگونه شکست سیستم های حمایتی سنتی، نوجوانان را به سمت فناوری سوق داده است. یکی از این نمونه ها نوجوانی به نام شان است که تجربه ای تلخ از خشونت و فقدان دارد.

شان در مدت کوتاهی، یکی از دوستان خود را بر اثر شلیک گلوله و دوست دیگرش را در جریان یک حمله با چاقو از دست داد. پس از این حوادث، او تلاش کرد از خدمات مرسوم سلامت روان کمک بگیرد، اما ناامیدی از روند های طولانی و پاسخ های غیر موثر، او را به استفاده از ChatGPT سوق داد.

احساس امنیت، دسترسی آسان و نبود قضاوت

برای بسیاری از نوجوانان، مهم ترین مزیت هوش مصنوعی نه دقت پاسخ ها، بلکه احساس امنیت روانی است. شان نام چت بات مورد استفاده خود را «چت» گذاشته و آن را امن تر از گزینه های انسانی می داند.

به گفته او، چت بات همیشه در دسترس است، قضاوت نمی کند و خطری از بابت افشای اطلاعات شخصی وجود ندارد. این احساس کنترل و رازداری، به ویژه برای نوجوانانی که تجربه بی اعتمادی به مشاوران مدرسه یا نهاد های رسمی دارند، عامل تعیین کننده ای محسوب می شود.

هشدار متخصصان درباره جایگزینی انسان با ربات

در حالی که استفاده گسترده از هوش مصنوعی برای حمایت روانی رو به افزایش است، متخصصان نسبت به پیامد های این روند هشدار می دهند. نهاد Youth Endowment Fund اعلام کرده است که قربانیان و حتی مرتکبین خشونت، بیش از سایر نوجوانان به چت بات ها متکی شده اند.

کارشناسان سلامت روان تاکید می کنند که کودکان و نوجوانان در معرض خطر، بیش از هر چیز به ارتباط انسانی، همدلی واقعی و مداخله حرفه ای نیاز دارند و اتکا به ربات ها نمی تواند جایگزین درمان اصولی شود.

ناکارآمدی خدمات سنتی و نقش خلأ حمایتی

یکی از دلایل اصلی گرایش نوجوانان به هوش مصنوعی، ضعف ساختاری خدمات سلامت روان سنتی است. لیست های انتظار طولانی، کمبود متخصص و تجربه های منفی قبلی، بسیاری از نوجوانان را از مراجعه مجدد منصرف کرده است.

در این میان، چت بات ها به عنوان گزینه ای سریع، رایگان و همیشه در دسترس، این خلأ را پر می کنند. حفظ حریم خصوصی و نبود الزام به اطلاع رسانی به والدین یا مدارس نیز نقش مهمی در جذابیت این ابزار ها دارد.

آمار نگران کننده از استفاده نوجوانان از چت بات ها

داده های این تحقیق تصویر نگران کننده ای از گستردگی این پدیده ارائه می دهد. استفاده از هوش مصنوعی برای حمایت روانی دیگر یک رفتار حاشیه ای محسوب نمی شود.

بر اساس نتایج پژوهش:

• از هر چهار نوجوان 13 تا 17 ساله، یک نفر در سال گذشته از چت بات های هوش مصنوعی برای حمایت روانی استفاده کرده است
• نوجوانان سیاه پوست تقریبا دو برابر نوجوانان سفید پوست به این ابزار ها مراجعه کرده اند
• نوجوانانی که در صف انتظار درمان بوده اند یا درخواستشان رد شده، تمایل بیشتری به استفاده از چت بات ها داشته اند

هوش مصنوعی و نوجوانان درگیر بزهکاری

شان و برخی دیگر از نوجوانان اشاره می کنند که چت بات ها حتی برای افرادی که درگیر فعالیت های غیرقانونی یا بزهکارانه هستند، به منبعی امن برای طرح سوال تبدیل شده اند.

به گفته شان، این نوجوانان ترجیح می دهند درباره راه های امن تر کسب درآمد یا خروج از موقعیت های خطرناک از هوش مصنوعی سوال کنند، نه از بزرگسالانی که ممکن است پای پلیس را وسط بکشند یا ناخواسته جان آن ها را به خطر بیندازند.

«سیستم فعلی کمک رسانی به جوانان از هم پاشیده است»

نوجوان دیگری که نخواست نامش فاش شود، وضعیت موجود را به شدت انتقاد می کند و معتقد است سیستم حمایتی فعلی پاسخگوی نیاز های فوری جوانان نیست.

او می گوید وقتی نوجوانی باید یک تا دو سال در لیست انتظار بماند، در حالی که یک چت بات ظرف چند دقیقه پاسخ می دهد، گرایش به هوش مصنوعی کاملا قابل پیش بینی و طبیعی است.

جمع بندی

یافته های این تحقیق نشان می دهد که هوش مصنوعی در حال پر کردن خلأیی است که سیستم های سنتی سلامت روان نتوانسته اند به درستی آن را پوشش دهند. هرچند چت بات ها می توانند نقش حمایتی موقت ایفا کنند، اما جایگزین ارتباط انسانی و درمان حرفه ای نخواهند بود.

ادامه این روند، زنگ خطری جدی برای سیاست گذاران و نهاد های حمایتی است. اگر خدمات سلامت روان به شکل ساختاری اصلاح نشوند، نسل آینده بیش از پیش برای حمایت روانی به فناوری هایی تکیه خواهد کرد که برای چنین مسئولیت سنگینی طراحی نشده اند.