بیماری اوریون در کودکان چیست ؟ علائم، تشخیص و درمان

اوریون یک بیماری ویروسی و بسیار مسری است که عمدتاً کودکان را درگیر می‌کند. عامل این بیماری، ویروس اوریون (Mumps virus) از خانواده پارامیکسوویروس‌ها (Paramyxoviridae) است. این ویروس عمدتاً غدد بزاقی، به‌ویژه غدد پاروتید (غدد بزاقی نزدیک گوش‌ها)، را هدف قرار می‌دهد و باعث تورم و التهاب می‌شود.
این بیماری به‌طور معمول از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده دهان، بینی یا گلو منتقل می‌شود. همچنین می‌تواند از طریق قطرات تنفسی هنگام عطسه یا سرفه و یا استفاده از وسایل شخصی مشترک (مانند لیوان یا قاشق) نیز انتقال یابد.

اگرچه اوریون یک بیماری خفیف و خودمحدودشونده در بسیاری از موارد است، اما می‌تواند منجر به عوارض جدی در برخی افراد شود، به‌ویژه کسانی که واکسینه نشده‌اند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

علائم بیماری اوریون

علائم اوریون به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

علائم اولیه

در مراحل ابتدایی اوریون، علائمی ظاهر می‌شود که ممکن است با سایر بیماری‌های ویروسی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا اشتباه گرفته شوند. این علائم معمولاً ۱ تا ۲ روز پیش از تورم غدد بزاقی مشاهده می‌شوند و شامل:

• تب: معمولاً خفیف است و با پیشرفت بیماری ممکن است افزایش یابد.
• احساس ضعف و خستگی: کودک ممکن است کم‌انرژی شده و فعالیت‌های روزمره‌اش کاهش یابد.
• درد عضلانی: دردهای پراکنده در بدن، به‌ویژه در پشت و گردن، دیده می‌شود.
• سردرد: که ممکن است به‌صورت مداوم یا متناوب ظاهر شود.
• بی‌اشتهایی: کاهش اشتها به دلیل احساس ناخوشی و تورم احتمالی در غدد بزاقی.

علائم اختصاصی

با پیشرفت بیماری، علائم خاص اوریون ظاهر می‌شوند که شامل:

• تورم غدد بزاقی:
  شایع‌ترین علامت اوریون تورم غدد پاروتید (بزاقی نزدیک گوش‌ها) است. این تورم ممکن است باعث ایجاد ظاهری پف‌کرده در صورت شود و معمولاً با درد در ناحیه فک و گوش همراه است.
• درد هنگام جویدن یا بلعیدن:
  به دلیل التهاب غدد بزاقی، کودک ممکن است هنگام خوردن غذا یا نوشیدن مایعات احساس درد کند.
• خشکی دهان:
  کاهش ترشح بزاق به دلیل التهاب غدد، خشکی دهان را ایجاد می‌کند که می‌تواند باعث ناراحتی بیشتر شود.
• گلودرد خفیف:
  ممکن است کودک احساس درد خفیف در گلو داشته باشد که ناشی از تحریک بافت‌های نزدیک به غدد بزاقی است.

علائم نادر یا شدید

• تب بالاتر از ۳۹ درجه سانتی‌گراد
• تورم یک‌طرفه یا دوطرفه غدد بزاقی
• درد در نواحی خاص مانند شکم یا بیضه‌ها در پسران
• نشانه‌هایی از عوارض مانند سردرد شدید یا مشکلات شنوایی

دوره کمون

دوره کمون به مدت زمانی اشاره دارد که ویروس وارد بدن می‌شود تا زمانی که علائم ظاهر شوند. در مورد اوریون، این دوره معمولاً ۱۴ تا ۲۴ روز طول می‌کشد. در این مدت، فرد ممکن است ویروس را به دیگران منتقل کند، حتی اگر هنوز علائمی نداشته باشد.

عوارض بیماری اوریون

اگرچه بیشتر کودکان بدون عوارض جدی بهبود می‌یابند، اما گاهی اوقات اوریون می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند:

• التهاب بیضه (ارکیت):
  این عارضه معمولاً در پسران نوجوان یا مردان جوان رخ می‌دهد و با تورم، درد و حساسیت در یک یا هر دو بیضه همراه است.
• التهاب تخمدان (اووفوریت):
  در دختران، التهاب تخمدان ممکن است باعث درد لگنی شود، اما معمولاً تأثیری بر باروری ندارد.
• التهاب مغز یا مننژیت:
  در موارد نادر، ویروس می‌تواند مغز یا پرده‌های مغزی را تحت تأثیر قرار دهد و علائمی مانند سردرد شدید، تب بالا و سفتی گردن ایجاد کند.
• ناشنوایی:
  اوریون ممکن است به کاهش شنوایی در یک یا هر دو گوش منجر شود.
• سقط جنین:
  ابتلا به اوریون در سه‌ماهه اول بارداری خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد.

تشخیص بیماری اوریون

تشخیص اوریون معمولاً بر اساس علائم بالینی و تاریخچه تماس با افراد مبتلا انجام می‌شود. بااین‌حال، در برخی موارد پزشک برای اطمینان از تشخیص صحیح، از روش‌های آزمایشگاهی استفاده می‌کند.

روش‌های تشخیص:

• معاینه بالینی:
  پزشک ناحیه غدد بزاقی، گوش‌ها و فک را از نظر تورم و حساسیت بررسی می‌کند. مشاهده تورم مشخص در غدد پاروتید نشانه‌ای کلیدی برای اوریون است.
• تاریخچه بیماری و تماس:
  پزشک ممکن است بپرسد که آیا کودک اخیراً با فرد مبتلا به اوریون در تماس بوده یا خیر. همچنین وضعیت واکسیناسیون کودک بررسی می‌شود.
• آزمایش‌های خونی:
  برای تأیید تشخیص، آزمایش پادتن‌های ویروس اوریون (IgM و IgG) انجام می‌شود.
  • افزایش IgM نشان‌دهنده عفونت فعال است.
  • افزایش IgG نشان‌دهنده ایمنی قبلی یا عفونت قدیمی است.
• آزمایش مایع بزاقی یا حلق:
  نمونه بزاق یا مایع حلقی جمع‌آوری و برای بررسی حضور ویروس به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
• آزمایش مایع نخاعی:
  در مواردی که علائم مننژیت یا التهاب مغز وجود دارد (مانند سردرد شدید، استفراغ و سفتی گردن)، نمونه‌برداری از مایع نخاعی برای بررسی عفونت انجام می‌شود.

تشخیص افتراقی:

برخی بیماری‌ها ممکن است علائمی شبیه اوریون داشته باشند و باید از آن‌ها تمایز داده شوند، از جمله:

• عفونت غدد بزاقی ناشی از باکتری‌ها
• آبسه دندان یا فک
• لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی)

درمان بیماری اوریون

تا به امروز، درمان خاصی برای از بین بردن ویروس اوریون وجود ندارد و این بیماری معمولاً خودمحدودشونده است، به این معنا که با گذشت زمان و تقویت سیستم ایمنی، بهبود می‌یابد. درمان اوریون بیشتر حمایتی است و بر کاهش علائم و بهبود راحتی بیمار تمرکز دارد.

روش‌های درمانی:

• استراحت کافی:
  کودک باید در طول دوره بیماری استراحت کند و از فعالیت‌های بدنی شدید دوری کند. این امر به بدن کمک می‌کند تا انرژی لازم برای مقابله با عفونت را حفظ کند.
• کاهش تب و درد:
  • استامینوفن: برای کاهش تب و درد توصیه می‌شود.
  • ایبوپروفن: در صورت نیاز به ضدالتهاب نیز قابل استفاده است.
  • از مصرف آسپرین در کودکان به دلیل خطر سندرم ری (Reye’s Syndrome) اجتناب کنید.
• هیدراتاسیون:
  • مصرف مایعات فراوان، مانند آب، آبمیوه‌های طبیعی و سوپ، به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک می‌کند.
  • نوشیدن مایعات سرد می‌تواند درد و التهاب گلو را کاهش دهد.
• رژیم غذایی نرم:
  کودک بهتر است غذاهایی نرم و آسان برای جویدن مصرف کند، مانند:
  • سوپ
  • پوره سیب‌زمینی
  • ماست
• کمپرس سرد یا گرم:
  استفاده از کمپرس گرم یا سرد بر روی غدد متورم برای کاهش التهاب و درد مؤثر است.
• محیط آرام:
  محیطی آرام و بدون استرس برای کودک فراهم کنید، زیرا استرس می‌تواند به طولانی‌تر شدن بیماری منجر شود.

درمان عوارض:

اگر عوارض جدی مانند التهاب بیضه، التهاب مغز یا کاهش شنوایی رخ دهد، درمان‌های تخصصی‌تر شامل:

• داروهای ضدالتهابی: برای کاهش التهاب در بافت‌ها
• مایعات وریدی: در صورت کم‌آبی شدید
• مراقبت بیمارستانی: در موارد عوارض جدی مانند مننژیت یا التهاب مغز

نقش آنتی‌بیوتیک‌ها:

آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان اوریون نقشی ندارند، زیرا این بیماری ویروسی است. اما اگر عفونت باکتریایی ثانویه (مانند عفونت گوش میانی) رخ دهد، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

پیشگیری از بیماری اوریون

واکسیناسیون بهترین روش پیشگیری از اوریون است. واکسن MMR (سرخک، اوریون و سرخجه) به صورت دو دوز تزریق می‌شود:

• نوبت اول: در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
• نوبت دوم: در ۴ تا ۶ سالگی

این واکسن ایمنی بالایی ایجاد می‌کند و خطر ابتلا به بیماری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم زیر، بهتر است کودک را به پزشک ببرید:

• تورم شدید و دردناک در غدد بزاقی
• تب بالا که با دارو کاهش نمی‌یابد
• علائم مننژیت (مانند سردرد شدید، استفراغ و سفتی گردن)
• کاهش شنوایی یا درد شدید گوش
• تورم و درد شدید بیضه در پسران

نتیجه‌گیری

اوریون یک بیماری ویروسی قابل پیشگیری است که به لطف واکسیناسیون شیوع آن کاهش یافته است. آگاهی والدین از علائم، روش‌های پیشگیری و اقدامات درمانی می‌تواند نقش مهمی در کنترل و جلوگیری از این بیماری ایفا کند. رعایت بهداشت فردی، واکسیناسیون به‌موقع و مشاوره با پزشک در موارد مشکوک از بهترین راهکارها برای محافظت از کودکان در برابر این بیماری است.