ضربه مغزی در ایران؛ اثرات پنهان بر سلامت، خانواده و سرمایه انسانی
- شناسه خبر: 34708
- تاریخ و زمان ارسال: ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ ساعت ۰۴:۳۳
- نویسنده: میترا راضی
ضربه مغزی یکی از آسیب‌های شایع و در عین حال کمتر شناخته‌شده است که می‌تواند زندگی فرد و خانواده او را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این آسیب نه تنها عوارض جسمی کوتاه‌مدت دارد، بلکه پیامدهای شناختی، اجتماعی و اقتصادی آن می‌تواند سال‌ها ادامه پیدا کند. در ایران، جوانان و افراد در سنین بهره‌وری، بیشترین قربانیان ضربه مغزی هستند و فقدان آمار دقیق، چالش‌های جدی برای سیاست‌گذاری‌های بهداشتی و اجتماعی ایجاد کرده است.
ضربه مغزی؛ بیشتر از یک آسیب جسمی
ضربه مغزی اغلب به عنوان یک آسیب موقت تلقی می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد که پیامدهای بلندمدت آن می‌تواند توانایی‌های فرد را محدود کرده و زندگی خانوادگی و اجتماعی او را مختل کند. این نوع آسیب می‌تواند باعث اختلال در حافظه، تمرکز، تصمیم‌گیری و مهارت‌های اجتماعی شود و کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد.
- پیامدهای مزمن و ناتوان‌کننده بر سلامت روان و جسم
- اختلال در فعالیت‌های روزمره و حرفه‌ای
- نیاز به مراقبت و توانبخشی بلندمدت
جوانان قربانی اصلی ضربه مغزی در ایران
برخلاف کشورهای توسعه‌یافته که سالمندان به دلیل سقوط بیشتر در معرض ضربه مغزی هستند، در ایران این آسیب عمدتاً جوانان و افراد مولد جامعه را هدف قرار می‌دهد. از دست رفتن توانایی‌های شناختی و حرکتی در این سنین می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد، خانواده و نظام سلامت داشته باشد.
- بروز اختلالات حرکتی و شناختی در افراد ۱۵ تا ۶۵ سال
- تأثیر بر اشتغال و تحصیل
- پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بلندمدت
فقدان آمار دقیق؛ مانعی برای برنامه ریزی
یکی از چالش‌های اصلی در مدیریت ضربه مغزی در ایران، نبود آمار ملی و جامع است. داده‌های موجود پراکنده و مقطعی هستند و اغلب نمی‌توانند تصویر واقعی از وضعیت کشور ارائه دهند. پژوهش‌های اخیر با استفاده از داده‌های انستیتوی سنجش و ارزشیابی سلامت، تلاش کرده‌اند تصویری کلی از این آسیب ارائه کنند.
- نبود آمار دقیق برای سیاست‌گذاری بهداشتی و پیشگیری
- پراکندگی داده‌ها و تحقیقات محدود
- نیاز به سامانه ثبت ملی آسیب‌های مغزی
پیامدهای شناختی نادیده گرفته شده
آسیب‌های شناختی ناشی از ضربه مغزی اغلب در مقایسه با آسیب‌های جسمی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. مشکلات حافظه، تمرکز و توانایی تصمیم‌گیری می‌توانند عملکرد تحصیلی و حرفه‌ای فرد را مختل کنند و اگر پیگیری تخصصی صورت نگیرد، کیفیت زندگی او به شدت کاهش می‌یابد.
- اختلال حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت
- کاهش توانایی حل مسئله و تصمیم‌گیری
- اختلال در مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی
علل شایع ضربه مغزی در ایران
مطالعات نشان می‌دهند که تصادفات رانندگی، به‌ویژه در میان موتورسواران، سقوط از ارتفاع و برخورد با اجسام سخت، مهم‌ترین عوامل بروز ضربه مغزی هستند. همچنین، حوادث طبیعی مانند زلزله‌های گذشته نیز به افزایش این آسیب‌ها منجر شده‌اند.
- تصادفات جاده‌ای و موتورسیکلت
- سقوط از ارتفاع و حوادث کاری
- بلایای طبیعی و حوادث غیرمترقبه
ضربه مغزی؛ تهدیدی برای سرمایه انسانی
گروه سنی ۱۵ تا ۶۵ سال، یعنی اوج فعالیت و اشتغال، بیشترین آسیب را تجربه می‌کند. ضربه مغزی در این گروه می‌تواند فرد را برای همیشه از چرخه کار، تحصیل یا مشارکت اجتماعی خارج کند و با سالمندتر شدن جمعیت، این تهدید در آینده افزایش می‌یابد.
- از دست رفتن توانایی کار و تحصیل
- تأثیر بلندمدت بر اقتصاد و نظام اجتماعی
- افزایش خطر آسیب در جمعیت سالمند
راهکارها؛ پیشگیری و فرهنگ ایمنی
پیشگیری و رعایت نکات ایمنی نقش مهمی در کاهش آسیب‌های مغزی دارند. آموزش عمومی، افزایش ایمنی وسایل نقلیه و رعایت دستورالعمل‌های ایمنی در محیط‌های کاری و عمومی، می‌تواند خطر ضربه مغزی را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
- آموزش فرهنگ پیشگیری و ایمنی
- رعایت نکات ایمنی در وسایل نقلیه و محیط کار
- ترویج رفتارهای ایمن توسط رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی
نتیجه گیری
ضربه مغزی یک تهدید خاموش برای سرمایه انسانی ایران است که پیامدهای جسمی، شناختی و اجتماعی آن می‌تواند زندگی فرد، خانواده و جامعه را مختل کند. با توجه به جوان بودن جمعیت هدف و فقدان آمار دقیق، لازم است سیاست‌گذاران، نظام سلامت و خانواده‌ها با جدیت و هم‌افزایی، برنامه‌های پیشگیری، آموزش و توانبخشی را در اولویت قرار دهند. توجه به این موضوع می‌تواند از بروز آسیب‌های بلندمدت جلوگیری کرده و سرمایه انسانی کشور را حفظ کند.
