چرا کودکان دچار صرع می شوند و چه عواملی در بروز آن نقش دارند؟

صرع یکی از شایع ترین اختلالات عصبی در کودکان و نوجوانان است که می تواند تاثیرات گسترده ای بر کیفیت زندگی آنها و خانواده هایشان داشته باشد. این بیماری اغلب به صورت حملات تشنجی بروز می کند که ناشی از فعالیت غیر طبیعی سلول های مغزی است. عوامل مختلفی مانند ژنتیک، مشکلات دوران بارداری، عوارض زایمان و حتی برخی عفونت ها می توانند زمینه ابتلا به صرع را فراهم کنند. شناخت دلایل اصلی بروز صرع در کودکان نقش مهمی در پیشگیری، تشخیص به موقع و مدیریت بهتر این بیماری دارد.

نقش ژنتیک و عوامل مادرزادی در بروز صرع

ژنتیک یکی از مهم ترین دلایل ابتلای کودکان به صرع به شمار می رود. جهش های ژنتیکی خاص می توانند عملکرد طبیعی سلول های عصبی را مختل کرده و منجر به ایجاد تشنج شوند. علاوه بر این، ناهنجاری های مادرزادی سیستم عصبی مانند نقص در تکامل مغز یا مشکلات ساختاری می توانند احتمال ابتلا به صرع را در کودکان افزایش دهند. آگاهی از این موضوع می تواند به والدین و پزشکان کمک کند تا در صورت وجود سابقه خانوادگی، اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی بیشتری را در نظر بگیرند.

• جهش های ژنتیکی که عملکرد سلول های مغزی را تحت تاثیر قرار می دهند.
• ناهنجاری های مادرزادی سیستم عصبی مانند بدشکلی های مغز.
• وجود سابقه خانوادگی صرع به عنوان یک عامل پرخطر.
• نیاز به بررسی های ژنتیکی برای تشخیص دقیق تر.

تاثیر عفونت ها و عوارض دوران بارداری

دوران بارداری یکی از حساس ترین مراحل رشد جنین است و هرگونه عفونت یا عارضه در این دوران می تواند پیامدهای جدی برای سلامت سیستم عصبی کودک داشته باشد. ابتلا به عفونت های ویروسی یا باکتریایی در دوران بارداری و یا بروز مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن در هنگام زایمان می توانند زمینه ابتلا به صرع را ایجاد کنند. این موضوع اهمیت مراقبت های دوران بارداری و کنترل شرایط مادر را دوچندان می کند.

• عفونت های دوران بارداری مانند سرخجه یا توکسوپلاسموز.
• کمبود اکسیژن یا آسیب مغزی حین زایمان.
• مصرف برخی داروها یا قرار گرفتن در معرض مواد مضر در دوران بارداری.
• مراقبت های پزشکی منظم برای کاهش خطر ابتلای نوزاد.

رابطه ناتوانی های ذهنی و صرع

کودکانی که دچار ناتوانی های ذهنی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به صرع قرار دارند. علت این موضوع معمولا به اختلالات ساختاری یا عملکردی مغز برمی گردد. تشنج های مکرر در این کودکان می تواند باعث تشدید مشکلات شناختی و رفتاری شود و در نتیجه مدیریت بیماری را پیچیده تر کند. بنابراین تشخیص و کنترل زودهنگام صرع در این گروه از بیماران اهمیت ویژه ای دارد.

• ارتباط مستقیم میان ناتوانی ذهنی و احتمال ابتلا به صرع.
• تاثیر تشنج های مکرر بر کاهش عملکرد شناختی.
• نیاز به مراقبت ویژه و درمان ترکیبی.
• اهمیت توجه والدین به تغییرات رفتاری و شناختی کودک.

تغییر علل بروز صرع با افزایش سن

طبق مطالعات منتشر شده در نشریه The Lancet، دلایل بروز صرع در گروه های سنی مختلف متفاوت است. در کودکان و نوجوانان، عوامل ژنتیکی و مادرزادی بیشتر نقش دارند، در حالی که در افراد مسن تر، عواملی مانند سکته مغزی، زوال عقل و بیماری های عروقی از مهم ترین دلایل ابتلا به صرع محسوب می شوند. این تفاوت در علل، نشان می دهد که رویکرد درمانی نیز باید متناسب با سن و شرایط بیمار تغییر کند.

• عوامل ژنتیکی و مادرزادی در کودکان و نوجوانان.
• سکته مغزی و زوال عقل در افراد مسن.
• نقش بیماری های عروقی در افزایش خطر صرع در سالمندان.
• اهمیت تشخیص علت اصلی برای انتخاب بهترین درمان.

خطر مرگ و اهمیت تشخیص زودهنگام

مطالعات نشان داده اند که کودکان و نوجوانان مبتلا به صرع، ۳۰ تا ۵۰ برابر بیشتر از همسالان سالم خود در معرض خطر مرگ قرار دارند. علت اصلی این موضوع مرگ ناگهانی ناشی از تشنج های شدید و کنترل نشده است. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام، انتخاب داروی مناسب و پیگیری مداوم روند درمانی اهمیت بسیار زیادی دارد.

• افزایش چشمگیر خطر مرگ ناگهانی در بیماران زیر ۲۰ سال.
• نقش تشنج های عمومی و کانونی در بروز مرگ ناگهانی.
• نیاز به نظارت پزشکی دقیق و پیگیری مداوم.
• اهمیت آموزش خانواده ها برای مدیریت شرایط اضطراری.

روش های درمان و کنترل صرع در کودکان

اگرچه صرع بیماری پیچیده ای است، اما با پیشرفت های پزشکی روش های درمانی موثرتری در دسترس قرار گرفته اند. داروهای ضد تشنج مدرن عوارض کمتری نسبت به داروهای قدیمی دارند و می توانند به کنترل بهتر بیماری کمک کنند. علاوه بر دارو درمانی، تغییر سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی مناسب مانند رژیم کتوژنیک و در برخی موارد جراحی نیز می تواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند.

• استفاده از داروهای ضد تشنج مدرن با عوارض کمتر.
• تاثیر مثبت رژیم غذایی کتوژنیک در برخی کودکان.
• نقش جراحی در موارد شدید و مقاوم به درمان.
• اهمیت خواب کافی، کاهش استرس و پرهیز از عوامل محرک تشنج.

نتیجه گیری

صرع در کودکان و نوجوانان یک بیماری جدی اما قابل کنترل است. شناخت عوامل موثر بر بروز این بیماری، به ویژه نقش ژنتیک، عوارض دوران بارداری و ناتوانی های ذهنی، می تواند در پیشگیری و درمان آن بسیار موثر باشد. اگرچه هنوز آمار مرگ و میر ناشی از صرع به ویژه در بیماران جوان بالا است، اما با تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و نظارت مداوم می توان این خطرات را به حداقل رساند. همکاری والدین، پزشکان و تیم های درمانی کلید اصلی موفقیت در مدیریت صرع کودکان است.