نمک و سلامت: باورهای اشتباه و واقعیت های علمی

نمک یکی از پرمصرف ترین مواد غذایی در جهان است که نقش مهمی در طعم و نگهداری مواد غذایی ایفا می کند. با این حال، باورهای نادرستی در مورد نمک و تاثیر آن بر سلامت وجود دارد که بسیاری از افراد بدون بررسی علمی آنها را پذیرفته اند. این باورهای غلط می توانند منجر به عادات غذایی ناسالم شوند و خطر ابتلا به بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا، بیماری های قلبی، مشکلات کلیوی و حتی برخی سرطان ها را افزایش دهند. در این مقاله به بررسی رایج ترین باورهای اشتباه درباره نمک و واقعیت های علمی مرتبط با آنها می پردازیم.

آیا نمک مصرفی فقط همان نمکی است که به غذا اضافه می کنیم؟

بسیاری از افراد تصور می کنند نمک مصرفی تنها همان مقداری است که هنگام پخت و پز یا سر میز به غذا اضافه می کنند، در حالی که واقعیت متفاوت است. بخش زیادی از نمکی که وارد بدن ما می شود از طریق غذاهای فرآوری شده و صنعتی است که اصطلاحاً “نمک پنهان” نامیده می شود.

در صنایع غذایی برای تولید محصولاتی مانند تنقلات، بیسکوییت، شیرینی جات، کنسروها، سوپ های آماده، گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس و حتی برخی نوشیدنی ها از نمک به میزان بالا استفاده می شود. این میزان نمک اغلب بیشتر از چیزی است که ما در زمان آشپزی به غذا اضافه می کنیم. به همین دلیل، نمک پنهان یکی از عوامل اصلی در افزایش فشار خون، بیماری های قلبی و بعضی سرطان ها شناخته می شود.

همچنین باید توجه داشت که برخی از مواد غذایی مانند گوشت، شیر، غلات و سبزیجات به طور طبیعی حاوی سدیم هستند، در حالی که میوه ها معمولا سدیم ندارند. بنابراین، برای کنترل دقیق میزان نمک مصرفی به ویژه در افراد مبتلا به فشار خون بالا، لازم است هم نمک آشکار و هم نمک پنهان در نظر گرفته شود.

آیا ید موجود در نمک تصفیه شده باعث سرطان می شود؟

یکی از باورهای نادرست این است که ید موجود در نمک های تصفیه شده می تواند سرطان زا باشد. در واقع ید یکی از عناصر ضروری بدن برای ساخت هورمون های تیروئیدی و عملکرد طبیعی بدن است. کمبود ید به ویژه در کودکان می تواند باعث مشکلات رشد، کاهش توان ذهنی و ابتلا به بیماری گواتر شود.

به دلیل کمبود ید در خاک و آب، محصولات کشاورزی قادر به تامین نیاز روزانه بدن نیستند. به همین دلیل در ایران و بسیاری از کشورها، نمک تصفیه شده با ید غنی سازی می شود. نیاز روزانه هر فرد بزرگسال حدود 150 میکروگرم ید است و هر گرم نمک تصفیه شده حاوی 30 تا 60 میکروگرم ید می باشد که این میزان نه تنها خطری برای سلامتی ندارد بلکه از بروز بیماری های ناشی از کمبود ید جلوگیری می کند.

هیچ مطالعه علمی معتبری ارتباطی بین مصرف ید خوراکی و ابتلا به سرطان نشان نداده است. آنچه واقعاً خطرناک است، مصرف بیش از حد نمک است که می تواند باعث سرطان معده و مشکلات دیگر شود. بنابراین، عامل اصلی بیماری ها مصرف بیش از حد نمک است، نه ید موجود در آن.

آیا نمک های کارخانه ای باعث بیماری کلیوی می شوند؟

یکی دیگر از تصورات اشتباه این است که نمک های کارخانه ای باعث بیماری کلیوی می شوند. در حقیقت نمک از دو عنصر اصلی سدیم و کلر تشکیل شده است و مصرف بیش از حد سدیم علت اصلی افزایش فشار خون و بیماری های کلیوی است.

تفاوتی نمی کند که سدیم از نمک تصفیه شده، نمک دریا، نمک صورتی یا سنگ نمک وارد بدن شود؛ در هر صورت مصرف بیش از حد آن می تواند باعث آسیب به کلیه ها و افزایش خطر بیماری های قلبی شود. بنابراین، مشکل اصلی نوع نمک نیست، بلکه میزان مصرف آن است. متخصصان توصیه می کنند که مصرف نمک روزانه بیش از 3 تا 5 گرم نباشد.

از سوی دیگر، نمک های کارخانه ای همان نمک طبیعی هستند که طی فرآیند تصفیه، ناخالصی ها و آلودگی های احتمالی آنها گرفته شده و با ید غنی سازی شده اند. این کار باعث می شود علاوه بر تامین نیاز بدن به ید، خطر ابتلا به بیماری های ناشی از آلودگی های محیطی نیز کاهش یابد. پس بهتر است به جای استفاده از نمک های غیر بهداشتی، از نمک یددار تصفیه شده در مقدار توصیه شده استفاده کنیم.

نتیجه گیری

نمک یکی از ضروری ترین اجزای رژیم غذایی است، اما مصرف بی رویه آن می تواند خطرات جدی برای سلامت به همراه داشته باشد. باورهای غلط درباره نمک، مانند سرطان زا بودن ید یا بی ضرر بودن نمک های طبیعی، می توانند موجب عادات غذایی اشتباه شوند.

واقعیت این است که مشکل اصلی در مصرف نمک، مقدار آن است نه نوع آن. استفاده بیش از حد نمک، چه تصفیه شده باشد چه طبیعی، منجر به بیماری های قلبی، کلیوی و حتی برخی سرطان ها می شود. بهترین راهکار این است که مصرف نمک را به میزان توصیه شده محدود کنیم و همواره از نمک یددار تصفیه شده برای پیشگیری از بیماری های ناشی از کمبود ید استفاده کنیم.