مغز چگونه برخی خاطرات را هرگز فراموش نمی کند؟ نتایج پژوهش جدید
- شناسه خبر: 35085
- تاریخ و زمان ارسال: ۷ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۰۸:۲۶
- نویسنده: میترا راضی
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که مغز انسان توانایی ویژه‌ای در تثبیت خاطرات دارد، به‌ویژه زمانی که آن خاطرات با یک رویداد احساسی یا مهم مرتبط باشند. این مکانیسم به مغز کمک می‌کند تا اطلاعات ارزشمند و مرتبط با تجربیات حیاتی را به‌صورت پایدار حفظ کند و جزئیات جزئی که به نظر کم‌اهمیت می‌آیند نیز در این فرایند ثبت شوند. پژوهشگران معتقدند این یافته‌ها می‌توانند در توسعه روش‌های درمانی برای اختلالات حافظه و مشکلات ناشی از تروما مؤثر باشند.
مکانیسم ثبت و تثبیت خاطرات در مغز
نتایج مطالعه دانشگاه بوستون، که در نشریه Science Advances منتشر شده، نشان می‌دهد که حافظه یک فرایند منفعل ضبط اطلاعات نیست. مغز تصمیم می‌گیرد چه چیزی ارزشمند است و چه اطلاعاتی باید در طول زمان حفظ شود. هنگامی که فرد با یک رویداد مهم یا هیجان‌انگیز مواجه می‌شود، مغز نه تنها لحظه اصلی را ثبت می‌کند، بلکه جزئیات پیرامونی، مانند اشیا و رخدادهای کوچک قبل و بعد از آن رویداد، نیز با احتمال بالاتری به یاد سپرده می‌شوند.
رابرت رینهارت، استاد روان‌شناسی و علوم اعصاب دانشگاه بوستون، توضیح می‌دهد:
«حافظه به‌صورت یک دستگاه ضبط منفعل عمل نمی‌کند. بلکه مغز فعالانه تصمیم می‌گیرد چه چیزهایی ارزش نگهداری دارند. رویدادهای عاطفی می‌توانند حتی خاطرات ضعیف و در معرض فراموشی را تثبیت کنند.»
برای مثال، اگر فردی در پارک ملی یلواستون شاهد یک گله بوفالوی در حال حرکت باشد، مغز نه تنها آن لحظه اصلی را ثبت می‌کند، بلکه جزئیاتی مانند سنگی روی زمین یا پرنده‌ای کوچک که چند دقیقه قبل دیده شده است را نیز بهتر به خاطر می‌سپارد.
تأثیر بار احساسی و ارتباط مفهومی بر حافظه
پژوهشگران با بررسی بیش از ۶۵۰ شرکت‌کننده در ۱۰ آزمایش مختلف و استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، الگوی جدیدی به نام «اولویت‌بندی تدریجی» خاطرات را شناسایی کردند. یافته‌ها نشان می‌دهند که خاطرات پس از یک رویداد مهم به شدت تحت تأثیر بار احساسی آن رویداد قرار دارند: هرچه رویداد هیجان‌انگیزتر باشد، احتمال تثبیت خاطرات پیرامون آن بیشتر است.
از سوی دیگر، خاطرات قبل از رویداد تنها زمانی به طور پایدار ثبت می‌شوند که شباهت مفهومی یا بصری با آن رویداد داشته باشند. این فرآیند به مغز اجازه می‌دهد خاطرات شکننده و در معرض فراموشی را شناسایی و حفظ کند، در حالی که جزئیات کم‌اهمیت یا غیرمرتبط به تدریج محو می‌شوند.
کاربردهای علمی و درمانی این یافته ها
درک این مکانیسم می‌تواند در حوزه‌های مختلف کاربردی باشد. برای نمونه:
- حفظ حافظه سالمندان: با تمرکز بر ایجاد تجربیات احساسی مثبت و معنادار، می‌توان توانایی مغز برای تثبیت خاطرات روزمره و مهم را افزایش داد.
- درمان اختلالات مرتبط با تروما: درک نحوه انتخاب مغز برای تثبیت خاطرات می‌تواند به توسعه روش‌هایی برای کاهش یادآوری خاطرات آسیب‌زا یا کمک به بازسازی خاطرات مرتبط با تروما کمک کند.
- پژوهش در یادگیری و آموزش: این یافته‌ها نشان می‌دهند که افزودن بار احساسی به مطالب آموزشی می‌تواند به تثبیت بهتر اطلاعات و یادگیری بلندمدت کمک کند.
رینهارت می‌گوید:
«مغز به‌طور هوشمندانه خاطرات ضعیف یا در معرض فراموشی را نجات می‌دهد و جزئیاتی که از نظر انسان کم‌اهمیت به نظر می‌رسند، در حافظه طولانی‌مدت ثبت می‌شوند. این توانایی مغز، کلید فهم بهتر فرایندهای یادگیری و خاطره است.»
نتیجه گیری
پژوهش جدید دانشگاه بوستون نشان می‌دهد که مغز انسان خاطرات را نه بر اساس تصادف، بلکه بر اساس اهمیت و بار احساسی آنها ذخیره می‌کند. این مکانیسم به مغز اجازه می‌دهد جزئیات مهم و مرتبط با تجربیات حیاتی را حفظ کند و خاطرات در معرض فراموشی را تثبیت نماید. درک بهتر این فرآیند می‌تواند زمینه‌ساز روش‌های نوین درمانی برای اختلالات حافظه، بهبود یادگیری و افزایش کیفیت زندگی سالمندان شود و افق تازه‌ای در علوم اعصاب و روان‌شناسی حافظه ایجاد کند.
