چربی بدن، عامل پنهان در شکل‌ گیری آلزایمر؛ نتایج پژوهش جدید

بیماری آلزایمر یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی در جهان است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. در سال‌های اخیر، پژوهش‌های متعددی تلاش کرده‌اند تا عوامل مؤثر بر بروز این بیماری را شناسایی کنند. یکی از یافته‌های مهم اخیر نشان می‌دهد که چربی‌های بدن، به‌ویژه در افراد مبتلا به چاقی، می‌توانند نقشی پنهان اما مهم در آغاز فرآیندهای مخرب مغزی مرتبط با آلزایمر داشته باشند. این کشف می‌تواند مسیر تازه‌ای برای پیشگیری و درمان این بیماری بگشاید.

ارتباط بین چاقی و افزایش خطر آلزایمر

پژوهشگران آمریکایی از بیمارستان هیوستون متدیست در تحقیق تازه‌ای به بررسی نقش بافت‌های چربی در بروز آلزایمر پرداختند. بر اساس این پژوهش، بافت چربی تنها یک منبع ذخیره انرژی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک اندام فعال، پیام‌های شیمیایی خاصی را به بخش‌های دیگر بدن از جمله مغز ارسال می‌کند. این پیام‌ها به وسیله‌ی ذرات بسیار کوچکی به نام «وزیکول‌های خارج‌سلولی» منتقل می‌شوند.

به گفته‌ی محققان، در افراد چاق، ترکیب چربی‌های موجود در این وزیکول‌ها تغییر می‌کند و همین مسئله می‌تواند سبب تحریک مغز برای تولید پلاک‌های آمیلوئید-بتا شود؛ پلاک‌هایی که از نشانه‌های اصلی آلزایمر به شمار می‌روند. در نتیجه، چاقی نه‌تنها یک مشکل متابولیکی یا قلبی است، بلکه می‌تواند مستقیماً سلامت مغز را نیز تهدید کند.

چربی‌ های بدن چگونه بر مغز اثر می‌ گذارند؟

در این مطالعه، پژوهشگران از بافت چربی انسانی و مدل‌های حیوانی (موش‌های آزمایشگاهی) استفاده کردند تا سازوکار اثرگذاری وزیکول‌های چربی بر مغز را بررسی کنند. نتایج نشان داد این ذرات ریز قادرند از سد خونی-مغزی عبور کنند؛ سدی که معمولاً از ورود مواد خطرناک به مغز جلوگیری می‌کند. وقتی این وزیکول‌ها وارد مغز می‌شوند، با تحریک سلول‌های عصبی و گلیایی، تولید پروتئین‌های سمی مانند آمیلوئید-بتا را افزایش می‌دهند.

به‌طور معمول، بدن در حالت تعادل می‌تواند این پروتئین‌ها را حذف کند، اما در افراد چاق، افزایش پیام‌های شیمیایی ناشی از چربی‌ها این تعادل را بر هم می‌زند و به تجمع تدریجی پلاک‌ها منجر می‌شود. در بلندمدت، این پلاک‌ها مسیر ارتباطی نورون‌ها را مسدود کرده و موجب از دست رفتن حافظه و عملکرد شناختی می‌شوند.

نتایج کلیدی پژوهش و چشم‌ انداز درمانی

مطالعه‌ی منتشرشده در نشریه‌ی علمی Alzheimer’s & Dementia نشان داد که ترکیب چربی در وزیکول‌های خارج‌سلولی افراد چاق، به شکل قابل‌توجهی با افراد دارای وزن طبیعی متفاوت است. این تفاوت ترکیبی، سرعت تجمع پروتئین آمیلوئید-بتا را افزایش می‌دهد و احتمال آغاز فرآیندهای عصبی منتهی به آلزایمر را بالا می‌برد.

پژوهشگران معتقدند هدف‌گیری این وزیکول‌ها یا مسدود کردن مسیر ارتباطی آن‌ها با مغز می‌تواند به استراتژی مؤثری برای پیشگیری از آلزایمر تبدیل شود. در واقع، به جای درمان مستقیم مغز، می‌توان با کنترل پیام‌رسانی سلول‌های چربی، از شکل‌گیری اولیه‌ی پلاک‌ها جلوگیری کرد. به همین دلیل، محققان پیشنهاد داده‌اند که مطالعات آینده روی طراحی داروهایی متمرکز شود که مانع ورود یا اثرگذاری این وزیکول‌ها در مغز می‌شوند.

پیامدهای گسترده‌ تر این یافته‌ ها

اهمیت این کشف فراتر از آلزایمر است. از آن‌جا که چاقی یک عامل خطر مشترک در بسیاری از بیماری‌های مزمن از جمله دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و افسردگی است، شناسایی مسیرهای پیام‌رسانی چربی می‌تواند دیدگاه تازه‌ای نسبت به تعامل بین بدن و مغز ایجاد کند. این پژوهش به ما یادآوری می‌کند که مغز و بدن به شکلی عمیق‌تر از آنچه تصور می‌شد با یکدیگر در ارتباط هستند و مراقبت از سلامت جسمی می‌تواند مستقیماً بر سلامت ذهنی تأثیر بگذارد.

نتیجه‌ گیری

تحقیقات جدید درباره‌ی تأثیر چربی بر مغز، فصل تازه‌ای را در درک رابطه‌ی میان متابولیسم بدن و عملکرد شناختی باز کرده است. به‌طور خلاصه، چاقی می‌تواند زمینه‌ساز تغییراتی در پیام‌رسانی سلولی شود که نهایتاً به بروز آلزایمر منتهی می‌گردد. اگرچه هنوز راه درازی تا توسعه‌ی داروهای مؤثر برای مسدود کردن این مسیر باقی مانده، اما یافته‌های جدید امید تازه‌ای برای پیشگیری از یکی از چالش‌برانگیزترین بیماری‌های قرن بیست و یکم ایجاد کرده است.

این تحقیق بار دیگر اهمیت کنترل وزن، تغذیه‌ی سالم و فعالیت بدنی منظم را در حفظ سلامت مغز برجسته می‌کند. مراقبت از بدن، مراقبت از مغز است؛ زیرا میان چربی و حافظه، پیوندی ظریف و پنهان وجود دارد که تازه در حال آشکار شدن است.