فعالیت‌ های خلاقانه چگونه مغز را جوان نگه می‌ دارند؟

در جهانی که تکنولوژی و استرس‌های روزمره مغز انسان را به شدت درگیر کرده‌اند، حفظ سلامت شناختی به یکی از دغدغه‌های اصلی بشر تبدیل شده است. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که انجام فعالیت‌های خلاقانه نه‌تنها ذهن را آرام می‌کند، بلکه می‌تواند ساختار مغز را جوان‌تر نگه دارد. از نواختن یک ساز گرفته تا رقص یا حتی انجام بازی‌های ویدئویی، همه می‌توانند به نوعی ورزش ذهنی تبدیل شوند که روند پیری مغز را کند می‌کند.

تاثیر فعالیت‌ های خلاقانه بر جوانی مغز

در سال‌های اخیر، دانشمندان به‌طور فزاینده‌ای به ارتباط میان خلاقیت و سلامت مغز توجه کرده‌اند. پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد فعالیت‌هایی مانند موسیقی، نقاشی، رقص و بازی‌های ویدئویی بیش از آنکه صرفاً سرگرمی باشند، نقش درمانی و تقویتی نیز دارند. این فعالیت‌ها موجب بهبود ارتباط میان بخش‌های مختلف مغز می‌شوند و به مغز کمک می‌کنند در برابر آسیب‌های ناشی از پیری مقاومت بیشتری نشان دهد.

در مطالعه‌ای جدید، پژوهشگران از روشی موسوم به «مدل ساعت مغزی» استفاده کردند. این مدل اختلاف میان سن واقعی افراد و سنی را که مغز آن‌ها بر اساس عملکردش نشان می‌دهد، اندازه‌گیری می‌کند. نتیجه‌ تحلیل‌ها نشان داد افرادی که به‌طور منظم در فعالیت‌های خلاقانه شرکت می‌کنند، مغزی دارند که به طور میانگین چند سال جوان‌تر از سن واقعی آن‌هاست.

جزئیات پژوهش و روش بررسی

در این تحقیق که نتایج آن در مجله‌ علمی Nature Communications منتشر شد، داده‌های تصویربرداری مغزی بیش از هزار و دویست نفر از ده کشور مختلف بررسی شد. پژوهشگران مدلی طراحی کردند که بتواند سن مغز را بر اساس میزان هماهنگی بخش‌های مختلف آن پیش‌بینی کند. سپس این مدل روی ۲۳۲ نفر شامل نوازندگان، نقاشان، رقصندگان تانگو و بازیکنان بازی‌های ویدئویی آزمایش شد تا تفاوت میان سن مغزی و سن واقعی آن‌ها مشخص شود.

نتایج نشان داد تمام این گروه‌ها از نظر عملکرد مغزی بهتر از میانگین افراد عادی عمل می‌کنند. جالب‌تر اینکه مغز رقصندگان حرفه‌ای تانگو به‌طور میانگین حدود هفت سال جوان‌تر از سن واقعی‌شان بود. پژوهشگران معتقدند هماهنگی پیچیده‌ای که در رقص وجود دارد — از کنترل بدن و تمرکز گرفته تا برنامه‌ریزی ذهنی و واکنش سریع — می‌تواند بخش‌های زیادی از مغز را فعال نگه دارد و از تحلیل رفتن آن جلوگیری کند.

نقش بخش‌ های خاص مغز در خلاقیت و جوانی ذهن

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت‌های خلاقانه بیش از همه بر ناحیه‌ای از مغز به نام فرونتوپاریتال (پیشانی-جداری) اثر می‌گذارند. این ناحیه مسئول حافظه کاری، تصمیم‌گیری و کنترل شناختی است و معمولاً نخستین بخشی است که با افزایش سن دچار تحلیل می‌شود.

در افرادی که به‌طور حرفه‌ای در فعالیت‌های خلاقانه شرکت می‌کنند، ارتباطات عصبی در این نواحی قوی‌تر و منسجم‌تر است. همچنین بخش‌هایی از مغز که با هماهنگی حرکت، تمرکز و پردازش ریتم مرتبط‌اند، در این افراد عملکرد بهتری دارند. به بیان ساده‌تر، خلاقیت مغز را در حالتی از “آمادگی ذهنی دائمی” نگه می‌دارد که می‌تواند اثرات پیری را تا حد زیادی خنثی کند.

آیا یادگیری مهارت جدید می‌ تواند مغز را جوان کند؟

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این پژوهش بررسی تاثیر یادگیری مهارت جدید بود. دانشمندان برای آزمایش این فرضیه، دو گروه از داوطلبان را مورد بررسی قرار دادند. گروه نخست آموزش دیدند تا بازی استراتژیک استارکرافت ۲ را یاد بگیرند، در حالی که گروه دوم بازی ساده‌تری انجام دادند که نیاز چندانی به تصمیم‌گیری یا تفکر خلاق نداشت.

پس از چند هفته، افرادی که بازی استارکرافت ۲ را یاد گرفته بودند، نه تنها در آزمون‌های تمرکز و توجه عملکرد بهتری داشتند، بلکه سن مغزی آن‌ها نیز کاهش یافته بود. در تصویربرداری‌های مغزی مشخص شد که ارتباط میان بخش‌های مربوط به درک بصری و تصمیم‌گیری در این افراد افزایش یافته است. این یافته نشان می‌دهد یادگیری حتی یک مهارت تازه نیز می‌تواند همچون تمرینی برای جوان نگه داشتن مغز عمل کند.

دیدگاه پژوهشگران درباره تاثیر خلاقیت بر مغز

دکتر آگستین ایباینیز، سرپرست این تحقیق از دانشگاه آدولفو ایباینیز در شیلی، می‌گوید: «برای بهره‌مندی از فواید خلاقیت نیازی نیست نابغه‌ای مانند داوینچی باشید. هر فردی می‌تواند با انجام فعالیت‌هایی که ذهن و بدن را همزمان درگیر می‌کنند، از مغزی سالم‌تر برخوردار شود.»

به گفته‌ پژوهشگران، خلاقیت برخلاف فعالیت‌های ذهنی معمول مانند حل جدول یا بازی‌های فکری، بخش‌های بیشتری از مغز را فعال می‌کند. این گستره‌ درگیری مغزی باعث می‌شود مغز انعطاف‌پذیری بیشتری پیدا کند و در برابر فرسودگی مقاوم‌تر شود.

خلاقیت به عنوان سپر محافظ مغز

خلاقیت نه تنها به رشد ذهنی کمک می‌کند، بلکه نوعی سازوکار طبیعی برای حفظ عملکرد مغز در طول زمان است. فعالیت‌های هنری و خلاقانه از موسیقی و نقاشی گرفته تا طراحی دیجیتال و بازی‌های فکری، همه نوعی تمرین ذهنی محسوب می‌شوند که جریان خون و فعالیت عصبی را در مغز افزایش می‌دهند.

پژوهش‌های جدید همچنین نشان داده‌اند که فعالیت‌های خلاقانه با کاهش سطح استرس، بهبود خواب و افزایش تمرکز ارتباط دارند؛ سه عاملی که مستقیماً بر سلامت مغز اثر می‌گذارند. این نتایج نشان می‌دهد که برای جوان ماندن ذهن، شاید نیازی به دارو یا روش‌های پرهزینه نباشد، بلکه تنها کافی است کمی بیشتر خلاق باشیم.

نتیجه‌ گیری

فعالیت‌های خلاقانه همانند تمرینی برای مغز هستند که نه تنها آن را فعال نگه می‌دارند، بلکه ساختار عصبی آن را نیز تقویت می‌کنند. از نواختن یک ساز گرفته تا یادگیری رقص یا بازی‌های ویدئویی استراتژیک، هر فعالیتی که ذهن را به چالش بکشد، می‌تواند به جوان ماندن مغز کمک کند.

در دنیایی که جمعیت در حال پیر شدن است و بیماری‌های عصبی رو به افزایش‌اند، خلاقیت می‌تواند به عنوان ابزاری ساده، لذت‌بخش و علمی برای حفظ سلامت مغز شناخته شود. شاید پاسخ به جوانی ذهن، در نوای یک ساز یا در استراتژی یک بازی نهفته باشد.