پیوند تاریخی کلیه خوک به انسان شکست خورد؛ ۹ ماه امید، یک قدم بزرگ برای علم
- شناسه خبر: 35340
- تاریخ و زمان ارسال: ۸ آبان ۱۴۰۴ ساعت ۰۶:۴۲
- نویسنده: میترا راضی
پیشرفت‌های علم پزشکی هر روز مرزهای تازه‌ای را می‌شکند، اما گاهی این پیشرفت‌ها با بهای سنگینی همراه‌اند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های پزشکی مدرن، کمبود اعضای پیوندی برای بیماران است. در این میان، استفاده از اعضای حیوانات اصلاح‌شده ژنتیکی به‌عنوان منبعی جایگزین، امیدی تازه برای میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان به وجود آورده است. اما داستان مردی آمریکایی که ۹ ماه با کلیه‌ای از یک خوک زندگی کرد، نشان می‌دهد که این مسیر هنوز پر از پیچیدگی‌های علمی، اخلاقی و انسانی است.
ماجرای پیوند کلیه خوک به انسان؛ تجربه ای که تاریخ ساز شد
در ماه ژانویه سال جاری، پزشکان بیمارستان عمومی ماساچوست در اقدامی پیشگامانه، کلیه‌ای از یک خوک اصلاح‌شده ژنتیکی را به بدن مردی ۶۷ ساله به نام تیم اندروز پیوند زدند. این خوک، با نام «ویلما»، توسط شرکت بیوتکنولوژی آمریکایی eGenesis پرورش یافته بود و بر روی آن ۶۹ اصلاح ژنتیکی انجام شده بود تا خطر رد پیوند کاهش یابد و کلیه بتواند در بدن انسان عملکرد طبیعی داشته باشد.
هدف از این اصلاحات ژنتیکی، جلوگیری از واکنش‌های ایمنی بدن انسان در برابر عضو خارجی بود. برخی از این تغییرات مربوط به خاموش‌سازی ژن‌های ویروسی باستانی در ژنوم خوک بود تا احتمال فعال شدن آن‌ها در بدن انسان از بین برود. اندروز پس از عمل جراحی، توانست ماه‌ها بدون نیاز به دیالیز زندگی کند و وضعیت سلامت او حتی از رکوردهای قبلی در زمینه پیوند اعضای حیوانی به انسان فراتر رفت.
چرا این آزمایش مهم بود؟
ایده استفاده از اعضای حیوانات برای پیوند به انسان، یا به‌اصطلاح “زنوترنسپلنتیشن”، سال‌هاست که مورد توجه دانشمندان قرار دارد. مشکل اصلی همیشه دو مورد بوده است: واکنش شدید سیستم ایمنی بدن و خطر انتقال ویروس‌های حیوانی به انسان. فناوری ویرایش ژنوم، به‌ویژه ابزار قدرتمند کریسپر (CRISPR)، این امکان را فراهم کرده است که ژن‌های مشکل‌زا در حیوانات اصلاح یا حذف شوند تا اعضای آن‌ها با بدن انسان سازگارتر گردد.
پیوند موفق کلیه خوک به بدن اندروز، نه‌تنها دستاوردی علمی بود، بلکه امید تازه‌ای برای میلیون‌ها بیمار در صف انتظار پیوند ایجاد کرد. با وجود این، سرنوشت نهایی این آزمایش نشان داد که حتی پیشرفته‌ترین فناوری‌ها نیز هنوز نمی‌توانند بر تمام پیچیدگی‌های زیستی غلبه کنند.
رد پیوند پس از ۹ ماه؛ شکست یا گامی به سوی آینده؟
پس از ۹ ماه عملکرد تقریباً بی‌نقص، بدن تیم اندروز ناگهان نشانه‌هایی از رد پیوند را بروز داد. با وجود مصرف داروهای قوی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، کلیه پیوندی دچار نارسایی شد و پزشکان ناچار شدند آن را در تاریخ ۲۳ اکتبر از بدن او خارج کنند. اندروز در توصیف این تجربه گفت:
«ویلما و من مجبور شدیم از مبارزه دست بکشیم. داروها و واکنش بدنم به آن‌ها سلامتی‌ام را تحلیل برد. اما می‌دانم که این تلاش بی‌ثمر نبود.»
با وجود این پایان تلخ، عملکرد ۹ ماهه کلیه خوک در بدن انسان، یک رکورد تاریخی محسوب می‌شود و مسیر تحقیقات آینده را روشن‌تر کرده است.
پیشینه تلاش ها برای پیوند اعضای حیوانات به انسان
پیوند عضو از حیوان به انسان موضوعی تازه نیست. نخستین تلاش ثبت‌شده در این زمینه به سال ۱۹۶۴ بازمی‌گردد، زمانی که پزشکی به نام «کیت ریمر» کلیه‌ای از یک شامپانزه را به بدن زنی جوان به نام ایدیث پارکر پیوند زد. پارکر نزدیک به ۹ ماه با آن کلیه زندگی کرد، اما پیش از رسیدن به ماه نهم درگذشت.
در دهه‌های اخیر، خوک‌ها به‌دلیل شباهت فیزیولوژیکی بیشتر به انسان و مسائل اخلاقی کمتر نسبت به میمون‌ها، جایگزین مناسبی برای این آزمایش‌ها شده‌اند. در سه سال گذشته، مواردی از پیوند قلب، کبد و ریه خوک‌های ویرایش‌شده ژنتیکی به انسان نیز انجام شده، اما هیچ‌کدام بیش از چند ماه دوام نیاورده‌اند.
جالب است بدانید که طبق گزارش جدیدی از چین، زنی ۶۹ ساله که کلیه خوک اصلاح‌شده دریافت کرده، پس از گذشت هشت ماه همچنان در وضعیت پایداری قرار دارد. این مورد، نشان‌دهنده تفاوت‌های فردی و پیشرفت تدریجی در روش‌های ژنتیکی است.
آینده زنوترنسپلنتیشن؛ از امید تا واقعیت
با وجود شکست نسبی در مورد تیم اندروز، دانشمندان معتقدند که این آزمایش گامی عظیم در مسیر درک بهتر تعامل میان بدن انسان و بافت حیوانی بوده است. شرکت eGenesis و سایر مراکز پژوهشی در حال بررسی دقیق دلایل رد پیوند هستند تا نسخه‌های بعدی این اندام‌ها را ایمن‌تر و پایدارتر کنند.
متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که در دهه آینده، پیوند اعضای حیوانات به انسان می‌تواند به گزینه‌ای درمانی برای بیماران خاص تبدیل شود؛ به‌ویژه برای کسانی که سال‌ها در انتظار عضو پیوندی انسانی مانده‌اند. با این حال، چالش‌های اخلاقی، ایمنی زیستی و قانونی همچنان پابرجاست.
جمع بندی
ماجرای تیم اندروز و کلیه خوکی که ۹ ماه در بدن او کار کرد، نمادی از امید، علم و انسانیت است. هرچند نتیجه نهایی تلخ بود، اما این تجربه مرزهای علم پزشکی را دوباره تعریف کرد. پیوند اعضای حیوانات اصلاح‌شده به انسان، نه خیال‌پردازی، بلکه واقعیتی در حال شکل‌گیری است که می‌تواند آینده پیوند عضو را دگرگون کند.
در نهایت، همان‌طور که خود اندروز گفته است، «این سفر مثل سفر به ماه بود. شاید من به مقصد نرسیدم، اما مسیر را برای دیگران هموار کردم.»
