دستاورد جدید MIT در نبرد با سرطان تخمدان؛ نانو ذراتی که تومورها را نابود می کنند
- شناسه خبر: 35370
- تاریخ و زمان ارسال: ۱۲ آبان ۱۴۰۴ ساعت ۰۹:۳۲
- نویسنده: میترا راضی
پیشرفت‌های علمی در حوزه نانوپزشکی در سال‌های اخیر مسیر درمان سرطان را متحول کرده است. یکی از تازه‌ترین و قابل‌توجه‌ترین دستاوردها، پژوهشی از مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) است که به توسعه نوعی نانوذره انجامیده است؛ نانوذره‌ای که می‌تواند درمان‌های ایمنی‌درمانی را در مقابله با سرطان تخمدان تا حد چشمگیری تقویت کند. بر اساس گزارش منتشر شده در مجله Nature Materials، این فناوری در آزمایش‌های حیوانی توانسته است بیش از ۸۰ درصد تومورهای متاستاتیک را به طور کامل از بین ببرد.
چگونه ایمنی درمانی با کمک نانو ذرات تقویت می شود
درمان‌های ایمنی‌درمانی (Immunotherapy) با هدف فعال‌سازی سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی طراحی می‌شوند. با این حال، برخی از سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان، توانایی بالایی در فرار از دید سیستم ایمنی دارند و اغلب پاسخ مطلوبی به این روش‌ها نمی‌دهند. دلیل آن، محیط سرکوب‌گر تومور است که مانع فعالیت سلول‌های ایمنی می‌شود.
دانشمندان MIT با استفاده از فناوری نانو، راهی برای غلبه بر این محدودیت پیدا کرده‌اند. آن‌ها نانوذراتی طراحی کرده‌اند که قادرند مولکول ایمنی‌زای «اینترلوکین ۱۲» (IL-12) را مستقیماً به درون بافت تومور منتقل کنند. IL-12 یکی از قوی‌ترین مولکول‌های فعال‌کننده سلول‌های ایمنی است و نقش مهمی در تحریک سلول‌های T، یعنی نیروهای اصلی دفاع ضدسرطانی، ایفا می‌کند. با این حال، تزریق مستقیم این مولکول به بدن تاکنون با خطرات جدی مانند التهاب شدید، آسیب کبدی و حتی مرگ همراه بوده است.
طراحی هوشمند نانو ذرات برای هدف گیری دقیق تومور
در گام بعدی، پژوهشگران MIT با استفاده از فناوری نانو، راهی برای کاهش عوارض IL-12 یافتند. آن‌ها این مولکول را درون نانوذراتی از جنس لیپوزوم (قطرات ریز چربی) قرار دادند که با لایه‌ای از پلیمر «پلی ال گلوتامات» (PLE) پوشانده شده بود. این پوشش پلیمری به نانوذرات کمک می‌کند تا به صورت هدفمند به سلول‌های سرطانی تخمدان متصل شوند و مولکول دارویی را به تدریج و با سرعت کنترل‌شده در محل تومور آزاد کنند.
به گفته پژوهشگران، آزادسازی تدریجی IL-12 طی حدود یک هفته باعث شد سیستم ایمنی در محیط تومور فعال بماند، بدون آن که عوارض جانبی شدیدی در بدن ایجاد شود. این رویکرد باعث شد سلول‌های T در محل تومور تجمع کرده و فرآیند تخریب سلول‌های سرطانی را با کارایی بسیار بالا انجام دهند.
افزایش چشمگیر اثربخشی با ترکیب دارویی هوشمند
نتایج آزمایش‌ها نشان داد نانوذرات حامل IL-12 به تنهایی توانستند حدود ۳۰ درصد از تومورهای سرطانی را در موش‌ها از بین ببرند. اما هنگامی که این نانوذرات با داروهای ایمنی‌درمانی خاص (مانند مهارکننده‌های نقاط وارسی ایمنی) ترکیب شدند، میزان موفقیت به بیش از ۸۰ درصد رسید.
این موفقیت در مدل‌های حیوانی از سرطان تخمدان که به دارو مقاوم و بسیار تهاجمی بودند نیز مشاهده شد. به بیان ساده‌تر، نانوذرات MIT نه تنها موجب نابودی تومورهای موجود شدند، بلکه در پیشگیری از بازگشت سرطان نیز مؤثر عمل کردند.
دکتر «پائولا هموند» (Paula Hammond)، از نویسندگان ارشد مقاله، در توضیح این دستاورد گفته است:
«ما توانستیم مولکول IL-12 را مستقیماً به درون محیط تومور هدایت کنیم. این طراحی به گونه‌ای بود که سیستم ایمنی بدن را فریب می‌داد تا در محل تومور فعال شود و در نتیجه، تومور دیگر قادر به پنهان شدن نبود.»
ایجاد حافظه ایمنی برای مقابله با بازگشت سرطان
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این پژوهش، توانایی نانوذرات در ایجاد حافظه ایمنی طولانی‌مدت است. هنگامی که پژوهشگران چند ماه پس از درمان، دوباره سلول‌های سرطانی را به بدن موش‌ها تزریق کردند، سیستم ایمنی آن‌ها فوراً واکنش نشان داد و پیش از شکل‌گیری تومور جدید، سلول‌های سرطانی را از بین برد.
این پدیده نشان می‌دهد که درمان جدید نه تنها سرطان را از بین می‌برد، بلکه بدن را آموزش می‌دهد تا در برابر بازگشت مجدد آن نیز آماده باشد. چنین اثری یکی از اهداف نهایی دانشمندان در زمینه ایمنی‌درمانی سرطان است، زیرا بسیاری از بیماران پس از بهبود اولیه، دوباره با بازگشت بیماری روبه‌رو می‌شوند.
گام های آینده در مسیر درمان انسانی
اگرچه نتایج این پژوهش در مرحله حیوانی بسیار امیدبخش بوده است، اما هنوز برای استفاده انسانی نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد. دانشمندان MIT در حال کار بر روی نسخه‌هایی از این نانوذرات هستند که بتوانند در انسان نیز به‌طور ایمن و مؤثر عمل کنند. آن‌ها امیدوارند در سال‌های آینده بتوانند آزمایش‌های بالینی اولیه را آغاز کنند.
در حال حاضر، چندین تیم تحقیقاتی دیگر در سراسر جهان در حال مطالعه فناوری‌های مشابه هستند تا داروها را به صورت هدفمند و با حداقل عارضه جانبی به محل تومور برسانند. استفاده از نانوذرات هوشمند می‌تواند راهی برای درمان انواع مقاوم سرطان‌ها، از جمله سرطان لوزالمعده و ریه، نیز فراهم کند.
نتیجه گیری
دستاورد اخیر پژوهشگران MIT نقطه عطفی در مسیر درمان سرطان تخمدان به شمار می‌رود. با بهره‌گیری از نانوذراتی که داروی ایمنی‌درمانی را دقیقاً به محل تومور می‌رسانند، امکان تقویت پاسخ ایمنی بدون آسیب به سایر اندام‌ها فراهم شده است.
این روش علاوه بر نابودی تومورهای موجود، می‌تواند از بازگشت سرطان نیز جلوگیری کند و امید تازه‌ای برای درمان سرطان‌های مقاوم به درمان به وجود آورد. نانوپزشکی در حال تبدیل شدن به پلی میان زیست‌شناسی مولکولی و فناوری مهندسی است؛ پلی که شاید در آینده نه چندان دور، مسیر درمان سرطان را برای همیشه دگرگون کند.
