آلودگی هوا در ایران؛ تهدید سلامت با ۵۹ هزار مرگ و ۱۷ میلیارد دلار خسارت

آلودگی هوا به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی در ایران تبدیل شده است. ذرات معلق، گازهای آلاینده و دود صنعتی و ترافیک شهری، نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را کاهش داده‌اند، بلکه سالانه هزاران نفر را در سراسر کشور به کام مرگ می‌فرستند. بر اساس گزارش وزارت بهداشت، سال ۱۴۰۳ تعداد قابل توجهی از مرگ‌های کشور مستقیماً با مواجهه با آلودگی هوا مرتبط بوده است و این بحران هزینه‌های اقتصادی هنگفتی را نیز بر جامعه تحمیل کرده است.

آمارهای تکان‌ دهنده؛ ۵۸ هزار و ۹۷۵ قربانی آلودگی هوا

آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ جان ۵۸ هزار و ۹۷۵ نفر را گرفت و خسارت اقتصادی ناشی از این بحران حدود ۱۷.۲ میلیارد دلار برآورد شده است. این آمار نشان می‌دهد که آلودگی هوا تنها یک معضل محیط زیستی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت و اقتصاد کشور محسوب می‌شود.

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، اعلام کرد:

«در سال گذشته، مواجهه با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون باعث حدود ۱۶۱ مورد مرگ در روز و حدود هفت مورد مرگ در هر ساعت شده است.»

این آمار بیانگر ضرورت اجرای سیاست‌های جدی برای کاهش آلودگی و حفاظت از جان شهروندان است.

وضعیت اضطراری در تهران و خوزستان

هوای آلوده دیگر محدود به فصول سرد نیست و در سال‌های اخیر، بسیاری از کلان‌شهرها از جمله تهران و خوزستان با بحران آلودگی مداوم روبه‌رو هستند. شاخص کیفیت هوای تهران در شامگاه یک‌شنبه، ۱۸ آبان ۱۴۰۴، به عدد ۱۲۱ رسید و در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار گرفت.

به دنبال این وضعیت، زمزمه‌هایی درباره تعطیلی مدارس و ادارات مطرح شد، اما هنوز تصمیم نهایی توسط استانداری و وزارت بهداشت اتخاذ نشده است. در استان خوزستان، اما مدارس مقاطع ابتدایی و متوسطه اول در بیشتر شهرها تا پایان هفته جاری به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شوند، با این حال برخی شهرستان‌ها مانند ایذه، باغملک و دزپارت مستثنی شده‌اند.

روزهای آلوده فراتر از حد مجاز جهانی

بر اساس گزارش ملی آلودگی هوا، میانگین غلظت ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون در کلان‌شهرهای کشور در اکثر روزهای سال از حدود مجاز سازمان جهانی بهداشت (WHO) تجاوز کرده است. این امر نشان می‌دهد که میلیون‌ها نفر در معرض خطر جدی سلامتی قرار دارند.

کلان‌شهرهای تهران، اصفهان، کرج، مشهد، اهواز، تبریز، اراک، کرمانشاه، قم و یزد بیش از ۱۶۰ تا ۳۶۰ روز از سال غلظتی بالاتر از ۱۵ میکروگرم در متر مکعب را تجربه کرده‌اند. این آمار هشداردهنده نشان‌دهنده وخامت اوضاع و نیاز فوری به اقدامات مؤثر کنترلی است.

اهواز آلوده‌ ترین مرکز استان؛ همه در معرض خطر

آمارها نشان می‌دهد که اهواز با میانگین شاخص ۴۲، آلوده‌ترین مرکز استان کشور است؛ رقمی که هشت برابر رهنمود WHO و ۳.۵ برابر استاندارد ملی است. پس از آن اصفهان، تهران، اراک، کرج و مشهد قرار دارند. در مقابل، سنندج و رشت پاک‌ترین مراکز استان گزارش شده‌اند.

رئیسی تأکید کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد ۱۰۰ درصد جمعیت شهری کشور در معرض غلظتی بالاتر از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت هستند و ۹۶ درصد جمعیت شهری با غلظتی بیش از استاندارد ملی مواجه‌اند.»

عوامل مرگ‌ و میر و خسارات اقتصادی

در میان قربانیان آلودگی هوا، ۲۳ درصد به دلیل بیماری ایسکمیک قلبی، ۲۱ درصد سرطان ریه، ۱۷ درصد انسداد مزمن ریوی، ۱۵ درصد سکته مغزی و ۱۳ درصد ناشی از عفونت دستگاه تنفسی تحتانی جان خود را از دست داده‌اند.

همچنین خسارات اقتصادی ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۷.۲ میلیارد دلار برآورد شده است؛ معادل ۴۷ میلیون دلار در روز یا حدود ۱٬۳۹۴ همت با احتساب نرخ ارز نیمایی. این ارقام اهمیت جدی‌ گرفتن بحران آلودگی هوا را برجسته می‌کند.

نتیجه‌ گیری

بحران آلودگی هوا در ایران پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت و اقتصاد کشور دارد. آمارهای سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که میلیون‌ها شهروند ایرانی در معرض خطر جدی قرار دارند و اقدامات فوری و همه‌جانبه برای کاهش منابع آلودگی و ارتقای کیفیت هوا ضروری است. بدون سیاست‌گذاری دقیق، اجرای قوانین هوای پاک و افزایش آگاهی عمومی، این بحران می‌تواند در سال‌های آینده به تهدیدی بزرگ‌تر و هزینه‌سازتر تبدیل شود.