بیماری صدف چیست؟ علل، علائم و درمان

بیماری صدف که در اصطلاح پزشکی به عنوان پسوریازیس (Psoriasis) شناخته می‌شود، یک بیماری خودایمنی و مزمن پوستی است. این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود، به‌طوری که سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های سالم پوست را هدف قرار می‌دهد. این حملات ایمنی باعث تسریع در رشد سلول‌های پوستی می‌شود. در شرایط عادی، سلول‌های پوستی طی 28 تا 30 روز بازسازی می‌شوند، اما در مبتلایان به پسوریازیس، این روند فقط طی چند روز اتفاق می‌افتد. نتیجه این روند، ایجاد لکه‌های ضخیم و پوسته‌پوسته روی پوست است.
این بیماری علاوه بر تأثیرات فیزیکی، ممکن است مشکلات روحی و اجتماعی ایجاد کند. افراد مبتلا اغلب به دلیل ظاهر پوست خود احساس خجالت می‌کنند و ممکن است دچار اضطراب یا افسردگی شوند.

علل بیماری صدف

علت دقیق پسوریازیس به طور کامل مشخص نشده است، اما این بیماری ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، ایمنی و محیطی است که در زیر به طور مفصل بررسی می‌شوند:

عوامل ژنتیکی:

ژنتیک یکی از مهم‌ترین عوامل در ایجاد پسوریازیس است.

• اگر یکی از والدین به پسوریازیس مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزند به این بیماری حدود 10 تا 20 درصد افزایش می‌یابد.
• اگر هر دو والدین مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزند به بیش از 50 درصد می‌رسد.
• ژن‌هایی مانند HLA-Cw6 و برخی ژن‌های دیگر با پسوریازیس مرتبط هستند.

سیستم ایمنی و اختلالات خودایمنی:

پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های پوست را هدف قرار می‌دهد. این روند باعث افزایش غیرطبیعی سرعت تکثیر سلول‌های پوستی می‌شود. سلول‌های ایمنی T که معمولاً برای مقابله با عفونت‌ها و مهاجمان خارجی فعال می‌شوند، در این بیماری سلول‌های سالم پوست را هدف قرار داده و التهاب شدیدی ایجاد می‌کنند.

محرک‌های محیطی:

محرک‌های محیطی نقش مهمی در شروع یا تشدید پسوریازیس دارند:

• عفونت‌ها: عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی (مانند عفونت‌های استرپتوکوکی گلو) می‌توانند باعث شروع یا عود بیماری شوند.
• آسیب‌های پوستی: عواملی مانند بریدگی، خراش یا حتی آفتاب‌سوختگی می‌توانند بیماری را تحریک کنند (پدیده کوبنر).
• استرس: استرس مزمن یا حاد می‌تواند باعث تشدید بیماری شود.
• آب‌و‌هوا: هوای سرد و خشک ممکن است علائم را بدتر کند، در حالی که نور خورشید معمولاً بهبود نسبی ایجاد می‌کند.
• داروها: برخی داروها مانند بتابلاکرها، لیتیوم و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌توانند بیماری را تشدید کنند.

سبک زندگی و عوامل مرتبط:

• سیگار کشیدن: نیکوتین می‌تواند التهاب را افزایش دهد و بیماری را بدتر کند.
• الکل: مصرف الکل می‌تواند به عنوان یک محرک عمل کند و اثربخشی درمان‌ها را کاهش دهد.
• چاقی: وزن اضافی فشار بیشتری به بدن وارد می‌کند و التهاب را افزایش می‌دهد.

علائم بیماری صدف

علائم بیماری صدف از فردی به فرد دیگر متفاوت است و بسته به نوع پسوریازیس، شدت بیماری و نواحی درگیر بدن، علائم مختلفی بروز می‌کند.

1. علائم پوستی:

• لکه‌های قرمز رنگ: این لکه‌ها اغلب با پوسته‌های سفید یا نقره‌ای پوشیده شده‌اند و در نواحی آرنج، زانو، پوست سر، و کمر شایع‌تر هستند.
• خشکی و ترک‌خوردگی پوست: پوست ممکن است خشک و ترک بخورد و حتی در مواردی دچار خونریزی شود.
• پوسته‌ریزی: پوسته‌های پوست ممکن است به صورت لایه‌های ضخیم جدا شوند.

2. خارش و درد:

• برخی بیماران احساس خارش شدید، سوزش یا درد دارند، که می‌تواند در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.

3. علائم در ناخن‌ها:

• ضخیم شدن ناخن‌ها، تغییر رنگ به زرد یا قهوه‌ای و ایجاد فرورفتگی‌های کوچک (pitting) در ناخن از علائم شایع است.
• در موارد شدیدتر، ناخن ممکن است جدا شود یا فرو بریزد.

4. درد مفاصل (آرتریت پسوریاتیک):

• در برخی بیماران، پسوریازیس باعث التهاب و درد در مفاصل می‌شود که به آن آرتریت پسوریاتیک می‌گویند. این نوع از التهاب می‌تواند باعث سفتی و کاهش تحرک مفاصل شود.

5. گسترش علائم:

• در انواع شدیدتر مانند پسوریازیس اریترودرمیک، تمام سطح پوست ممکن است دچار التهاب، قرمزی و پوسته‌ریزی شود که خطراتی مانند عفونت و از دست دادن مایعات بدن را به همراه دارد.

 

انواع پسوریازیس

پسوریازیس انواع مختلفی دارد که هر یک به نحوی خاص بر بدن تأثیر می‌گذارد. این انواع عبارت‌اند از:

• پسوریازیس پلاکی (Plaque Psoriasis):
  این نوع رایج‌ترین شکل پسوریازیس است و حدود 80 تا 90 درصد از بیماران به این نوع مبتلا هستند. لکه‌های قرمز رنگ با پوسته‌های نقره‌ای مشخصه این نوع هستند که بیشتر در آرنج، زانو و پوست سر دیده می‌شود.
• پسوریازیس قطره‌ای (Guttate Psoriasis):
  این نوع اغلب پس از یک عفونت گلو یا عفونت ویروسی ظاهر می‌شود و به شکل لکه‌های کوچک قرمز روی بدن ظاهر می‌شود.
• پسوریازیس معکوس (Inverse Psoriasis):
  این نوع معمولاً در نواحی چین‌دار بدن مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه رخ می‌دهد. لکه‌ها قرمز، صاف و براق هستند و به دلیل تعریق و اصطکاک ممکن است تحریک شوند.
• پسوریازیس پوسچولار (Pustular Psoriasis):
  این نوع شامل تشکیل تاول‌های کوچک و پر از چرک است و معمولاً در دست‌ها و پاها دیده می‌شود.
• پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic Psoriasis):
  نوعی شدید و نادر که باعث قرمزی و التهاب گسترده در سطح پوست می‌شود و می‌تواند عوارض جدی مانند از دست دادن مایعات و عفونت ایجاد کند.

تشخیص پسوریازیس

برای تشخیص بیماری صدف، پزشک متخصص پوست معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه بالینی: بررسی لکه‌های پوستی و علائم ظاهری.
• تاریخچه خانوادگی: بررسی وجود سابقه بیماری در خانواده.
• نمونه‌برداری از پوست: در صورت عدم قطعیت، پزشک ممکن است تکه کوچکی از پوست را برای بررسی زیر میکروسکوپ بردارد.

روش‌های درمان بیماری صدف

درمان بیماری صدف به نوع و شدت بیماری، نواحی درگیر بدن و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. هدف درمان کنترل علائم، کاهش التهاب و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.

1. درمان‌های موضعی:

• کورتیکواستروئیدها: این داروها برای کاهش التهاب و خارش استفاده می‌شوند.
• آنالوگ‌های ویتامین D: مانند کالسیپوتریول که سرعت تکثیر سلول‌های پوستی را کاهش می‌دهند.
• مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌ها: این محصولات از خشکی پوست جلوگیری می‌کنند و پوسته‌ها را نرم می‌کنند.
• قطران زغال‌سنگ (Coal Tar): این ماده برای کاهش پوسته‌ریزی و التهاب استفاده می‌شود.

2. نوردرمانی (Phototherapy):

• استفاده از اشعه ماوراء بنفش (UVB یا UVA) یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش التهاب و سرعت تکثیر سلول‌های پوستی است.
• PUVA Therapy: در این روش از دارویی به نام پسورالن همراه با نور UVA استفاده می‌شود.

3. داروهای سیستمیک (خوراکی یا تزریقی):

این داروها برای موارد متوسط تا شدید استفاده می‌شوند:

• متوترکسات: فعالیت سیستم ایمنی را مهار می‌کند و باعث کاهش التهاب می‌شود.
• سیکلوسپورین: مهارکننده سیستم ایمنی است که به سرعت علائم را کاهش می‌دهد.
• داروهای بیولوژیک: این داروها مانند اتانرسپت، آدالیمومب و اینفلیکسیمب، پروتئین‌های خاصی را که باعث التهاب می‌شوند، هدف قرار می‌دهند.

4. درمان‌های مکمل و سبک زندگی:

• مدیریت استرس: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و یوگا می‌توانند کمک‌کننده باشند.
• رژیم غذایی مناسب: کاهش مصرف غذاهای التهابی (مانند شکر و چربی‌های اشباع) و مصرف غذاهای ضدالتهاب (مانند ماهی، آجیل و سبزیجات) توصیه می‌شود.
• ترک سیگار و الکل: این اقدامات می‌توانند شدت بیماری را کاهش دهند.
• ورزش: فعالیت بدنی منظم می‌تواند التهاب را کاهش دهد و روحیه را بهبود بخشد.

پیش‌آگهی و زندگی با بیماری صدف

پسوریازیس یک بیماری مزمن است و درمان قطعی ندارد، اما با رعایت درمان‌ها و سبک زندگی سالم، می‌توان آن را کنترل کرد. همکاری با پزشک، استفاده منظم از داروها و اجتناب از عوامل محرک از جمله مواردی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند.

این بیماری نیازمند آگاهی و مدیریت بلندمدت است و با درمان مناسب می‌توان علائم را کاهش داد و از عوارض جلوگیری کرد.