تشخیص زود هنگام بیماری آلزایمر امکان‌ پذیر شد

طبق یافته های جدید تشخیص زود هنگام آلزایمر امکان‌ پذیر است و این خبر اتفاق بسیار خوبی برای آینده این بیماری می‌باشد که افراد قبل از مبتلا شدن به آلزایمر بتوانند هرچه سریع درمان شوند.

اختلالات ذهنی حافظه در ارتباط با سطوح آشکار پروتئین‌های بتا آمیلوئید در مایع مغزی نخاعی نشانه قوی ابتلا به بیماری آلزایمر است. این نتیجه یک تحقیق در موسسه تحقیقاتی بن آلمان برای بیماری‌های تحلیل عصبی (DZNE) است که در آن حدود ۱۰۰۰ سالمند شرکت کردند.

نتایج تحقیق گروه به رهبری فرانک جسن، محقق زوال عقل، می‌تواند به تشخیص و درمان زودهنگام بیماری آلزایمر کمک کند. وقتی افراد احساس می‌کنند که حافظه یا سایر توانایی‌های ذهنی‌شان رو به کاهش است اما آزمایش‌های عینی هیچ زوالی را نشان نمی‌دهند، در پزشکی به آن «اختلال شناختی ذهنی» یا به‌اختصار SCD می‌گویند. این پدیده چندین سال است که موضوع تحقیق بوده است.

پروفسور فرانک جسن، دانشمند مرکز و مدیر بخش روان‌پزشکی دانشگاه کلن توضیح می‌دهد: افراد مبتلا، مشکلات شناختی را گزارش می‌کنند که باعث نگرانی جدی آنان می‌شود اما با روش‌های فعلی قابل‌اندازه‌گیری نیستند. در حال حاضر مشخص‌شده است که SCD یک عامل خطرزا است اما یک علامت هشدار قطعی برای زوال عقل در آینده نزدیک نیست.

این محقق می‌گوید: در بسیاری از افراد مبتلابه SCD، هیچ کاهش تدریجی عملکرد شناختی وجود ندارد. برای ارزیابی دقیق‌تر خطر فردی، عوامل دیگری باید در نظر گرفته شوند. ما اکنون توانستیم این‌ها را مشخص کنیم. اگر علاوه بر SCD، شواهدی نیز دال بر تجمع پروتئین‌های خاصی در مغز وجود داشته باشد، درمجموع این‌ها نشانه‌ای قوی برای ابتلا به بیماری آلزایمر است.

تشخیص زود هنگام آلزایمر

این ارزیابی بر اساس یک تحقیق بلندمدت مرکز DZNE به نام DELCODE است که شامل ۱۰ مرکز تحقیقاتی در سراسر آلمان و شامل چندین بیمارستان دانشگاهی است. در این چارچوب، عملکرد شناختی حدود ۱۰۰۰ زن و مرد مسن سالانه از چندین سال قبل ثبت‌شده است.

این کار با استفاده از روش‌های آزمایش عصبی روان‌شناختی معمول انجام می‌شود. علاوه بر این، مایع مغزی نخاعی بسیاری از شرکت‌کنندگان در تحقیق تجزیه‌وتحلیل می‌شود و حجم مغز با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) تعیین می‌شود.

جسن و همکارانش اکنون مجموعه‌های سنجش تک‌تک افراد را ارزیابی کردند، هر مجموعه داده یک دوره حداکثر پنج‌ساله را پوشش می‌داد. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در تحقیق حدود ۷۰ سال بود و در ابتدا از طریق کلینیک‌های حافظه در بیمارستان‌های دانشگاهی شرکت‌کننده و از طریق آگهی‌های روزنامه جذب شدند.

این گروه شامل بیش از ۴۰۰ فرد مبتلابه SCD در ابتدا و حدود ۳۰۰ فرد با اختلالات شناختی قابل‌اندازه‌گیری تا علائم زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر بود.

علاوه بر این، گروه شامل بیش از ۲۰۰ بزرگ‌سالی بود که عملکرد شناختی آنان در محدوده طبیعی بود و SCD را در ابتدا نشان ندادند. این افراد “سالم” به‌عنوان گروه کنترل عمل کردند. درمجموع، این‌یکی از جامع‌ترین تحقیقات در مورد SCD تا به امروز است.

پروتئین بتا آمیلوئید که در جریان بیماری آلزایمر در مغز تجمع می‌یابد، نقش مهمی در تحقیقات داشت.

تجمع در مغز را می‌توان به‌طور غیرمستقیم بر اساس سطح پروتئین در مایع مغزی نخاعی ارزیابی کرد؛ اگر میزان آن فراتر از حد آستانه باشد به‌عنوان مدرکی دال بر تجمع بتا آمیلوئید در مغز در نظر گرفته می‌شود. سپس این افراد “آمیلوئید مثبت” می‌شوند. ۸۳ شرکت‌کننده با SCD و ۲۵ داوطلب از گروه کنترل این وضعیت را داشتند.

جسن بیان می‌کند که رسوب بتا آمیلوئید مانند SCD، یک عامل خطرزا برای بیماری آلزایمر است. با این حال، هیچ‌یک از این دو پدیده به‌تنهایی نشانگر بارز بیماری نیستند اما همان‌طور که تحقیق ما نشان می‌دهد، وقتی این پدیده‌ها باهم و در یک دوره زمانی طولانی‌تر در نظر گرفته می‌شوند، تصویر واضح‌تر می‌شود.

طی دوره تحقیق، برخی از افراد از گروه SCD همچنین برخی از گروه کنترل دچار نقایص شناختی قابل‌اندازه‌گیری شدند. این امر به‌ویژه در افراد دارای آمیلوئید مثبت با SCD در ابتدا مشهود بود. در مقایسه، کاهش شناختی در افراد دارای آمیلوئید مثبت در گروه کنترل به‌طور متوسط بسیار کمتر بود. داده‌های ام آر آی مغز نیز تفاوت‌هایی را نشان داد.

هیپوکامپ، ناحیه‌ای از مغز که بر روی هر دو نیمکره مغز تقسیم‌شده و به‌عنوان مرکز کنترل حافظه در نظر گرفته می‌شود، در افراد دارای آمیلوئید مثبت مبتلابه SCD نسبت به افراد دارای آمیلوئید مثبت در گروه کنترل کوچک‌تر بود که نشانه آتروفی یعنی از دست دادن توده مغزی بود.

جسن می‌گوید: وقتی تمام یافته‌ها، ازجمله داده‌های مربوط به آن دسته از افراد که قبل از این نقص‌های شناختی قابل‌اندازه‌گیری داشتند را جمع‌آوری کنیم، ترکیب SCD و وضعیت آمیلوئید مثبت را به‌عنوان یک شاخص قوی از بیماری آلزایمر در مراحل اولیه مشاهده می‌کنیم.

اگر آلزایمر را طبق رویه معمول به ۶ مرحله طبقه‌بندی کنید، که مرحله ۶ نشان‌دهنده زوال عقل شدید است، ازنظر ما، ترکیب SCD و وضعیت آمیلوئید مثبت با مرحله دو مطابقت دارد. این قبل از مرحله‌ای رخ می‌دهد که برای اولین بار علائم قابل‌اندازه‌گیری ظاهر می‌شوند و از آن به‌عنوان اختلال شناختی خفیف نیز یاد می‌شود.

تا به امروز هیچ درمان مؤثری برای بیماری آلزایمر ارائه نشده است. با این حال، به‌طورکلی اعتقاد بر این است که درمان باید در اسرع وقت شروع شود.

جسن افزود: اگر علائم بالینی قابل‌اندازه‌گیری وجود داشته باشد، مغز پیش از این به‌طور قابل‌توجهی آسیب‌دیده است. از دیدگاه امروزی، شانس کمی برای درمان موفقیت‌آمیز و پایدار وجود دارد.

وی در پایان گفت: بنابراین، سؤال این است که چگونه می‌توان افراد به‌ظاهر سالمی را که به‌راستی به بیماری آلزایمر مبتلا هستند و احتمال ابتلا به زوال عقل رادارند، شناسایی کرد. من ترکیب اختلال شناختی ذهنی و وضعیت آمیلوئید مثبت را یک معیار امیدوارکننده می‌دانم که باید در تحقیقات آینده بیشتر موردبررسی و آزمایش قرار گیرد.