بیماری نرمی استخوان یا راشيتيسم چیست ؟ علائم و درمان

بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم استخوان باعث نرم شدن و ضعیف شدن استخوان‌ها به ویژه در کودکان می‌شود و این بیماری به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود و می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را برای فرد بیماری ایجاد کند.

استخوان‌های ما برای آنکه بتوانند در تمام طول عمرمان قوی و محکم بمانند، به‌طور مداوم در حال تخريب و بازسازی شدن هستند. به‌طوری‌که کل اسکلت بدن ما تقريباً هر هشت سال یک‌بار به‌طور کامل نوسازی شده است. برخی از مواد معدني مانند کلسيم و فسفات، قسمت مهمی از ساختار استخوان را تشکيل می‌دهند و باعث استحکام آن می‌شوند. اين فرايند که تحت عنوان معدنی شدن ناميده می‌شود به کمک ويتامين D انجام می‌گيرد.

همچنين ويتامين D به بدن کمک مي‌کند تا مقدار کلسيم کافي از مواد غذايی جذب کند تا بتواند مصالح و زیر واحدهای لازم براي ساختن استخوان‌ها را تأمين کند. بنابراين اگر کسی دچار کمبود کلسيم يا ويتامين D شود، اين کمبود باعث نرم شدن استخوان‌هايش خواهد شد. در بزرگ‌سالان اين عارضه با عنوان استئومالاسی يا نرمی استخوان شناخته مي‌شود. درحالی‌که در کودکان از همين عارضه با عنوان راشيتيسم يا ريکتز نام مي‌برند. با افزايش رشد استخوان‌ها، کودکان مبتلا به راشيتيسم به علت نرم بودن استخوان‌ها دچار بدشکلی و ناهنجاری استخوان و یا عارضه‌پای ضربدری می‌شوند.

علائم نرمی استخوان چیست ؟

علائم و نشانه‌های نرمی استخوان شامل موارد زیر است:

• تأخیر در رشد
• تأخیر در مهارت‌های حرکتی
• درد در ستون فقرات، لگن و پاها
• ضعف عضلانی
• عدم رشد
• ستون فقرات خمیده و غیرطبیعی
• ناهنجاری‌های استخوانی
• نقایص دندانی
• تشنج
• پرانتزی شدن پا و زانو
• ضخیم شدن مچ دست و مچ پا
• سینه کبوتری و برجسته
• عدم درمان بیماری نرمی استخوان می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

دلایل ایجاد بیماری نرمی استخوان

بدن کودک برای جذب کلسیم و فسفر از مواد غذایی به ویتامین D احتیاج دارد، بنابراین درصورتی‌که ویتامین D به میزان کافی در دسترس بدن کودک وجود نداشته باشد و یا بدن فرد قادر به استفاده مناسب از ویتامین D موجود نباشد، کودک دچار راشیتیسم می‌شود. گاهی اوقات، کمبود یا عدم دریافت کافی کلسیم و ویتامین D می‌تواند باعث ایجاد نرمی استخوان شود.

کمبود ویتامین D

کودکانی که به‌اندازه‌ی کافی ویتامین D از این دو منبع دریافت نمی‌کنند، می‌توانند دچار کمبود شوند: نور خورشید؛ پوست کودک در هنگام قرار گرفتن در مقابل نور خورشید به تولید ویتامین D می‌پردازد. در کشورهای توسعه‌یافته، کودکان زمان کمتری در خارج خانه می‌گذرانند و همچنین به‌احتمال‌زیاد از کرم‌های ضد آفتاب استفاده می‌کنند که این امر باعث عدم دریافت نور خورشید توسط پوست و عدم تولید ویتامین D می‌شود. مواد غذایی؛ روغن ماهی، زرده تخم‌مرغ و ماهی‌های چرب مانند سالمون و ماهی خال مخالی یا قباد سرشار از ویتامین D هستند. علاوه بر آن ویتامین D به برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند شیر، غلات و برخی از آب‌میوه‌ها اضافه‌شده است.

اختلال در جذب ویتامین D

برخی از کودکان با اختلالات مادرزادی در جذب ویتامین D به دنیا می‌آیند. برخی از این اختلالات عبارت‌اند از:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده
• فیبروز کیستیک
• مشکلات کلیوی

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به راشیتیسم را افزایش دهند، عبارت‌اند از: پوست تیره؛ توانایی پوست تیره به دلیل دارا بودن مقادیر بالای ملانین در تولید ویتامین D از نور خورشید کاهش می‌یابد. کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری؛ کودک متولدشده از مادر با کمبود شدید ویتامین D می‌تواند با علائم نرمی استخوان به دنیا بیاید یا در طی چند ماه پس از تولد علائم آن تظاهر می‌یابد. زندگی در عرض‌های جغرافیایی شمالی؛ کودکانی که در مکان‌های جغرافیایی که نور خورشید به آن کمتر تابیده می‌شود زندگی می‌کنند، بیشتر از معرض ابتلا به راشیتیسم هستند. تولد زودرس؛ نوزادانی که قبل از موعد مقرر متولد می‌شوند.

دارای سطح ویتامین D کمتری هستند، زیرا مدت‌زمان حضور آن‌ها در رحم جهت دریافت ویتامین از مادران کمتر است. داروها؛ به نظر می‌رسد برخی از داروهای ضد تشنج و داروهای ضدویروسی، که برای درمان عفونت HIV استفاده می‌شوند، در توانایی بدن جهت استفاده از ویتامین D اختلال ایجاد می‌کنند. شیردهی؛ ویتامین D موجود در شیر مادر به‌اندازه‌ای نیست که بتواند از ابتلا به نرمی استخوان جلوگیری کند، بنابراین کودکانی که به‌طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می‌شوند، باید قطره ویتامین D دریافت کنند.

چگونه از نرمی استخوان پیشگیری کنیم ؟

قرار گرفتن در معرض نور خورشید بهترین منبع تأمین ویتامین D است، در اکثر فصول سال، 10 تا 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض آفتاب ظهر کافی است. بااین‌حال اگر پوست تیره دارید، اگر زمستان است یا در عرض‌های جغرافیایی شمالی زندگی می‌کنید، ممکن است نتوانید ویتامین D کافی را از قرار گرفتن در معرض آفتاب دریافت کنید. علاوه بر این به دلیل جلوگیری از سرطان پوست، به‌ویژه در نوزادان و کودکان خردسال باید از قرار دادن آن‌ها در نور آفتاب به‌صورت مستقیم خودداری و یا همیشه از ضد آفتاب و لباس‌های محافظ استفاده کرد.

درمان نرمی استخوان

بیشتر مبتلایان به نرمی استخوان را می‌توان با مکمل‌های ویتامین D و کلسیم درمان کرد. در مصرف ویتامین D دوز تجویزشده توسط پزشک را به‌دقت دنبال کنید، زیرا مصرف بیش‌ازحد ویتامین D می‌تواند مضر باشد. پزشک با استفاده از عکس رادیوگرافی و آزمایش خون، پاسخ به درمان کودک را کنترل خواهد کرد و در صورت وجود هرگونه بیماری ارثی نادر که منجر به کمبود فسفر شود، ممکن است مکمل‌ها و داروهای دیگری تجویز کند. در بعضی موارد از ناهنجاری‌های پاها یا ستون فقرات، پزشک ممکن است برای قرار دادن بدن در وضعیت مناسب در هنگام رشد استخوان‌ها، استفاده از بریس را پیشنهاد کند و ناهنجاری‌های اسکلتی شدیدتر ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

معمولاً با توجه به بروز درد مزمن در بیماران مبتلا به استئومالاسی، مصرف  داروها و مکمل‌های ضد درد مفاصل در این بیماران دور از ذهن نیست. و با توجه به مطالعاتی که محققین در ایران انجام داده‌اند، مشخص‌شده که این افراد به مصرف بی‌رویه داروهای مسکن و ضد درد روی می‌آورند درصورتی‌که می‌تواند عوارضی را برای آن‌ها به دنبال داشته باشد.

بنابراین در صورت وجود علائم بیماری استئومالاسی مراجعه به پزشک ضروری است تا بهترین دارو برای درمان شما تجویز شود.

اگر اختلال استئومالاسی در شما زود تشخیص داده شود، ممکن است فقط به قرص کلسیم (مکمل خوراکی کلسیم)، ویتامین D یا فسفات نیاز داشته باشید. اگر به دلیل آسیب روده یا جراحی دچار مشکل جذب شوید یا رژیم غذایی مغذی نداشته باشید، این ممکن است اولین خط درمان باشد.

در موارد نادر، می‌توانید ویتامین D را به فرم تزریقی استفاده کنید. ممکن است لازم باشد مدتی را در فضای بیرون از خانه و زیر نور آفتاب بگذرانید تا بدن شما به‌اندازه کافی ویتامین D در پوست شما سنتز شود. ممکن است در صورت داشتن سایر شرایط پزشکی اساسی که بر متابولیسم ویتامین D تأثیر دارند به درمان نیاز داشته باشید. برای کاهش استئومالاسی به درمان سیروز و نارسایی کلیه نیاز دارید.

راشيتيسم و نرمی استخوان چقدر شايع است

افرادی که بيشترين خطر ابتلا به راشيتيسم و نرمی استخوان در آن‌ها وجود دارد، عبارت‌اند از:

• افرادی که بدن خود را با پوشيدن لباس‌های زياد، به‌طور کامل می‌پوشانند.
• افرادی که زياده از حد از کرم‌های ضد آفتاب استفاده می‌کنند.
• افرادی که پوست تيره دارند.
• افرادی که زياد در فضاهای سرپوشيده می‌مانند، مانند افراد مسن که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند.
• افراد گياهخوار و کسانی که در رژيم غذايی خود از محصولات حيوانی استفاده نمی‌کنند.