وجود 5 تا 8 هزار مرگ مغزی در کشور

مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان با تأکید بر متفاوت بودن کما با مرگ مغزی، گفت: همه باید سعی کنند تا مردم تفاوت مرگ مغزی و کما را متوجه شوند و به این باور برسند که مرگ مغزی با کما تفاوت دارد و در  مرگ مغزی امکان برگشت افراد وجود ندارد.

دکتر کتایون نجفی زاده در گفت‌وگو با دکتر نیوز، با اشاره به فرآیند مرگ مغزی، گفت: مرگ مغزی، تخریب سلول‌های مغز، متلاشی شدن آن‌ها و تبدیل‌شدن سلول‌های مغز به یک ماده بی‌شکل و متعفن است که به دنبال ضربه یا هر چیزی که فشار داخل مغز را افزایش دهد، اتفاق می‌افتد. زیرا فشاری که در داخل جمجمه بالا می‌رود، عروق مغز را می‌بندد، درنتیجه خون‌رسانی متوقف می‌شود و سلول‌های مغزی منهدم می‌شوند.

وی افزود: در حین اینکه فرد دچار مرگ مغزی شده است، قلب به دلیل باتری خودکاری که دارد، تپش دارد. این قسمت کوچک قلب می‌تواند امواج الکتریکی تولید کند و مانند یک خازن عمل کرده و می‌تواند امواج الکترونیکی را در خودش ذخیره کند. بر این اساس قلب می‌تواند شش تا هشت دقیقه بدون اکسیژن هم تپش داشته باشد. بنابراین زمانی که مغز دچار مرگ مغزی شده و نفس قطع می‌شود، این باتری کوچک برای مدت شش تا هشت دقیقه تپش خود را ادامه می‌دهد.

نجفی زاده ادامه داد: اگر به فردی که مغزش منهدم شده و نفس ندارد، با نفس مصنوعی، توسط دستگاه و با کمک داروها، کاری کنیم که اکسیژن‌رسانی به گره کوچک قلب انجام شود، تپش قلبش را ادامه می‌دهد و باعث می‌شود که ما با فردی مواجه باشیم که فوت‌شده، اما به‌واسطه دستگاه‌ها و داروها قلبش برای چند روز تپش دارد. بعد از گذشت چند روز، ازآنجایی‌که سمومی از مغز متلاشی‌شده، ترشح می‌شود، باعث می‌شود که همه سلول‌های بدن از بین بروند و درنتیجه یک فرد مرگ مغزی را بیش از چند روز و حداکثر دو هفته نمی‌شود نگه داشت و هرچقدر هم که زمان می‌گذرد، تعداد اعضای کمتری قابل‌استفاده خواهند بود. به‌طوری‌که اگر در لحظه اولی که مرگ مغزی رخ می‌دهد، هشت عضو فرد قابل‌اهدا هستند، اگر خانواده دیر رضایت دهد، در روز چهارم ممکن است دو عضو فرد قابل‌استفاده باشند.

تصادفات شایع‌ترین علت مرگ مغزی

نجفی زاده گفت: سالانه بین ۵ تا ۸ هزار مرگ مغزی در کشور داریم که معمولاً نیمی از آن‌ها قابلیت اهدای عضو دارند که حدود ۳۰۰۰ نفر است و از این تعداد یک‌سوم‌شان معمولاً به اهدای عضو می‌رسند.

وی با بیان اینکه شایع‌ترین علت مرگ مغزی تصادفات و حوادث بوده و شایع‌ترین سن آن‌هم بین ۲۰ تا ۴۰ سال است، گفت: بنابراین افراد دچار مرگ مغزی، اعضای کاملاً سالمی دارند. اگر خانواده بتواند به‌موقع تصمیم بگیرد و این اعضای کاملاً سالم از بدن پر از سم خارج شود، می‌تواند به بیماری که نیازمند تأمین عضو است و هیچ چاره‌ای جز پیوند برای ادامه زندگی ندارد، پیوند شود و آن فرد به زندگی عادی برگردد و درعین‌حال برای فرد متوفی و خانواده‌اش هم باقیات‌ و صالحات است.

نجفی زاده درباره میزان اهدای عضو در کشور، گفت:  در دوران قبل از کرونا PMP به معنای تعداد اهدای عضو به ازای یک‌میلیون نفر ۱۴.۳ بود که آمار بسیار خوبی بود. البته همچنان ایران در رتبه ۳۱ اهدای عضو در دنیا قرار داشت و در آسیا ایران رتبه اول اهدای عضو از افراد مرگ مغزی را داشت. متأسفانه به دلیل کرونا در همه دنیا افت شدیدی در حوزه اهدای عضو اتفاق افتاد و در ایران‌ هم آمار به نصف رسید و شاخص به بیش از ۷ درصد رسید، اما در سال ۱۴۰۰ مجدداً این آمار بالا رفت و به حدود ۱۰.۷ رسید و هنوز جا داریم تا حداقل به وضعیت قبلی بازگردیم.

وی گفت: متأسفانه ازآنجایی‌که در دوران کرونا، تعداد بسیار زیادی از کادر درمان و توان بیمارستان‌ها درزمینهٔ تخت و امکانات برای بیماران کرونا استفاده شد و از طرفی اثبات عدم ابتلای فرد مرگ مغزی به کرونا بسیار دشوار بود و بسیاری از موارد مرگ مغزی به این دلیل اعضایشان استفاده نشد و آمار بسیار پایین آمد که در سال ۱۴۰۰ رو به بهبود رفت.

افزایش مرگ بیماران نیازمند پیوند در دوران کرونا

نجفی زاده با بیان اینکه قبل از کرونا بیش از ۲۵ هزار نفر بیمار نیازمند پیوند عضو در لیست انتظار پیوند قرار داشتند که روزانه هفت تا ۱۰ نفرشان به دلیل نرسیدن عضو پیوندی فوت می‌کردند، گفت: حال می‌توان تصور کرد که وقتی PMP از ۱۴ به ۷ رسید، مرگ بیماران لیست انتظار پیوند دو برابر شد. باید تمام تلاش برای حل این موضوع انجام شود تا در کشورمان نه اجازه دهیم عضوی هدر رود و نه اجازه دهیم که فردی در لیست انتظار فوت کند.

وی درباره وضعیت رضایت به اهدای عضو، گفت: در برخی استان‌های کشور آمار رضایت به اهدای عضو نزدیک به ۱۰۰ درصد است. به این معنا که آن‌قدر فرهنگ‌سازی شده و هماهنگ‌کنندگان پیوند آموزش کافی دیده و تلاش می‌کنند که تقریباً رضایت به اهدای عضو نزدیک به ۱۰۰ درصد است، اما در برخی استان‌های کشور هم هنوز این آمار حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد است.

۱۰ درصد ایرانیان بزرگ‌سال کارت اهدای عضو دارند

نجفی زاده با بیان اینکه حدوداً ۱۰ درصد بزرگ‌سالان ایران کارت اهدای عضو دارند، گفت: این در حالی است که در انگلیس یک‌سوم بزرگ‌سالان و در آمریکا حدود ۶۴ درصد بزرگ‌سالان کارت اهدای عضو دارند. زیرا در این کشورها روی گواهی‌نامه و کارت ملی درج می‌شود که این فرد به اهدای عضو تمایل دارد. در ایران‌ هم در سال ۱۴۰۰ هیات دولت پذیرفت که نشان اهدا بر روی کارت گواهی‌نامه، کارت ملی، کارت پایان خدمت و بیمه فرد درج شود، اما هنوز مراحل اجرایی آن انجام‌نشده است. امسال پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم این موضوع را به نتیجه برسانیم.

مرگ مغزی قابل‌برگشت نیست

وی درباره چالش‌های اهدای عضو، گفت: نکته مهم این است که همه باید باور کنند فردی که دچار مرگ مغزی شده، فوت کرده است. برای این اتفاق هم فرهنگ‌سازی قوی لازم است. نباید صبر کنیم تا وقتی‌که حادثه رخ می‌دهد، تازه بخواهیم به خانواده اطلاعات علمی دهیم. خانواده باید از قبل اطلاعات کافی داشته باشد و در آن لحظه فقط باید تصمیم‌گیری کند. این کار ارگان‌های تصمیم‌ساز است و همه باید سعی کنند تا مردم تفاوت مرگ مغزی و کما را متوجه شوند و به این باور برسند که مرگ مغزی با کما تفاوت دارد و در  مرگ مغزی امکان برگشت افراد وجود ندارد. درعین‌حال دغدغه امسال ما این بود که برنامه‌های صداوسیما نباید از این صحبت شود که فرد مرگ مغزی، زنده شد. تهیه‌کنندگان باید این خط قرمز را داشته باشند و اجازه ندهند که کسی در صداوسیما بیاید و این ادعا را انجام دهد. مطمئن باشند که کسی که به زندگی بازگشته است، در حالت کما بوده است.

نجفی زاده تأکید کرد: از سال ۱۹۶۴ که دانشگاه هاروارد مرگ مغزی را تعریف کرد، حتی یک مورد مرگ مغزی وجود نداشته که به زندگی بازگردد. این‌ها موارد کما هستند که امکان بازگشتشان وجود دارد. زمانی هم مرگ مغزی تائید می‌شود که گروه تخصصی اهدای عضو، فرد را معاینه و تائید کرده باشند.